نويسنده : ماناسلطانپورتاريخ: 1394/07/16
روزگار كودكی
به مناسبت شانزدهم مهرماه ، روز جهانی كودك
«کودک باید در فضایی سرشار از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود» این جمله در مقدمه كنوانسیون حقوق كودك به چشم می‌خورد. شانزدهم مهرماه (8 اکتبر) در برخی نقاط دنیا از جمله ایران روز جهانی کودک است. این روز كه در نقاط مختلف دنیا در زمان‌های متفاوتی جشن گرفته می‌شود بهانه‌ای برای ورود به جهان كودكان است. جهانی عاری از دغدغه، خشونت و پلیدی و سرشاز از حس خوب زیستن، آرامش و دوستی. اسلام در مراقبت از کودکان و تربیت آنان برای رسیدن به خوشبختی دستورات فراوان داشته و به مربّیان اجتماعی روش تربیت صحیح آنها را آموخته است.
كودك كیست و كودكی چیست؟ شاید با دیدن این پرسش اولین چیزی كه به ذهن ما می‌آید معصومیت نهفته در چشمان كودكان و شادی و بی‌خیالی دوران كودكی است. دورانی كه بخش بزرگی از خاطراتش در میان بازی‌های كودكانه می‌گذرد .
بر طبق آخرین تحقیقات انجام شده از سوی متخصصان ، كودكان در سیرمراحل تكاملی خود سه مرحله را در دوران كودكی طی می‌كنند كه عبارت‌اند از:
مرحله اول «از تولد تا پایان دو سالگی»: در این دوره کودک خود را با اوضاع جدید زندگی سازگار می‌کند و برای این سازگاری از حواس مختلف «بینائی، شنوائی، واکنش در برابر بو...» بهره می‌گیرد و می‌تواند اولین واكنش‌های خود را در مقابل عواطف و احساسات اطرافیان نشان دهد .
مرحله دوم کودکی «از 3 تا7 سالگی»: در این مرحله رشد سریع جسمی، کودک را برای تجربه و یادگیری بیشتر آماده می کند و به تدریج که بزرگتر می‌شود به شبکه پیچیده‌تری از تجارب دست می‌یابد و از حواس خود هرچه بیشتر استفاده می کند. در این زمان كودك راه رفتن را آموخته و به کمک راه رفتن با محیطی گسترده تر و متنوع تری رو به رو می شود . برخلاف دوران اول زندگی، در این دوره رفتار کودک کمتر قابل پیش بینی است، زیرا از این پس تجارب محیطی و تاثیری که محیط جدید بر او می گذارد مسیر رشد کودک را تعیین می کند . این دوره جزء حساس‌ترین سالهای زندگی کودک به شمار می آید زیرا در این زمان حس پرسشگری او از اطرافیان آغاز گشته و این والدین هستند که با پاسخگوئی مناسب می توانند ذهن کودک را شکوفا و به رشد ذهنی او کمک کنند .
مرحله سوم کودکی «از 7 تا 11 سالگی» : مرحله سوم کودکی «از 7 تا 11 سالگی» : ابتدا و انتهای این دوره با تحولات و شرایط جدیدی همراه است که تا اندازه ای بر شخصیت کودک و سازگاریهای اجتماعی او اثر می گذارد. این دوره از نظر روانشناسان، سنین گرایش به دسته و گروه است که کودک تلاش می کند خود را از نظر ظاهر، رفتار و گفتار با دسته و همسالان خود تطبیق دهد. به همین جهت است که روانشناسان این دوره را سن همانند سازی نامگذاری می‌کنند و برخی از آنان نیز این دوره را سن خلاقیت نامیده اند.
از مباحث روان‌شناسی كه بگذریم باید بگوییم که کودک فقط کودک است. یک انسان کوچک، با ضمیری پاک و آماده برای آموزش دیدن، کسی که باید با روح و روانی روشن و زلال و بدون کوچکترین چالش در افکار و دیدگاه خود نسبت به محیط اطراف و جامعه ، در میان مردم زندگی کند، کسی که احتیاجات روحی و جسمی خاصی دارد، با حواسی برای حس کردن و آزمایش جهان اطراف خود، با قلبی پر از محبت و نیازمند به محبت، با احساساتی مستعد برای پروراندن آرمان های انسانی، با استعدادی ذاتی برای درک مسائل ، چه خوب و چه بد ، و کسی که از قدرت پیشرفت و تکامل فردی بالایی برخوردار است .
اگر خانواده، مربیان، نویسندگان، تصویرنگاران و برنامه‌ریزان و برنامه سازان وسایل ارتباطی، موجودیت کودک را قبول کرده، از یگانه بودن جسم و روح او آگاهی یابند، آن وقت نیازهای او را شناخته، در جهت رشد و تکامل آن گام برخواهند داشت. آن ها از طریق تقویت احساس و فکر، و بالا بردن دقت و قدرت تشخیص کودک، برای او امکان پیشرفت مادی و معنوی و کار‌کردن در جهت منافع عمومی و آرمان‌های انسانی را فراهم می‌سازند . آن وقت است که کودک می‌تواند عضو مفیدی برای ملت خود و جامعه بشری شود .
در سال ۱۹۴۶ بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا، مجمع عمومی سازمان ملل به منظور حمایت از کودکان، سازمانی به نام یونیسف را که ابتدا «انجمن بین‌المللی ویژه کودکان سازمان ملل» نام گرفت ایجاد کرد. در سال ۱۹۵۳، یونیسف (United Nations International Emergency Fund) یکی از بخش‌های دائمی در سازمان ملل گردید و بعد از تصویب اعلامیه حقوق كودك در روز بیستم نوامبر سال 1959، این روز را به عنوان روز جهانی كودك نامگذاری كرد.
یونیسف اعلام داشته است که تنها با اختصاص پنج دلار برای هر کودک می‌توان جان ۹۰ درصد از کودکانی را که سالانه می‌میرند، نجات داد و برای بهبود چشمگیر زندگی کودکان جهان سوم، کافی است که فقط مبلغ شش هفته بودجه تسلیحاتی جهان را برای این منظور هزینه نمود .
وظیفه انجمن کمک به کودکان یعنی یونیسف، مراقبت از کودکان و برآوردن نیازهای اولیه آنها در سالهای ابتدایی زندگی و ترغیب و تشویق والدین به تعلیم فرزندان می‌باشد.
همچنین تلاش این انجمن برای کاهش بیماری، مرگ و میر در کودکان و حمایت از آنها هنگام جنگ و حوادث طبیعی و... است.
بر اساس پیمان نامه حقوق کودک، همه کودکان حق دارند در خانه‌ای امن و در فضایی سرشار از صلح و دوستی زندگی کنند و به بهترین شکلی که می توانند رشد کنند. کودکان حق دارند از عدالت اجتماعی برخوردار باشند و از فعالیت‌های فرهنگی و هنری لذت ببرند. از خشونت های جسمی و روحی و انجام كارهای سخت و طاقت‌فرسا دور بمانند. آنها حق دارند از تغذیه مناسب، مراقبت‌های بهداشتی و تسهیلات ایمن سازی برخوردار باشند و از شرایطی مناسب برای پرورش توانایی‌های فكری خود بهره‌مند شومند.
این موارد تنها بخشی از موارد ذكر شده تحت عنوان حقوق كودكان در پیمان‌نامه حقوق كودك می باشد كه دستیابی به همین حقوق نیز در دنیای امروز برای بسیاری از كودكان امكانپذیر نیست. بكوشیم تا به پاسداشت روز كودك هركدام از ما وظیفه خود در قبال کودکان و سهم خود را در ارائه جهانی زیباتر به كودكان به عهده بگیریم تا شاید بتوانیم قدم‌هایی هرچند كوچك اما مطمئن در راه احقاق حقوق كودكان و نسلهای آینده این مرز و بوم برداریم.