Page 15 - فصل دوم-مراکز فرهنگی/ استان کردستان
P. 15
/ 15استان کردستان
مطبوعات
وجود مطبعة ۱کردستان متعلق به فرجالله زکی مریوانی در قاهره -که کتاب کردی هم چاپ میکرد -زمینهساز انتشار نخستین
روزنامه کردی به نام کردستان در سال ۱۸9۸م .در قاهره شد .میرمقداد محمد بدرخان ،پنج شماره از این روزنامه را در قاهره و
شمارههای دیگر آن را در ژنو و لندن و ...منتشر کرد (صفریان و سجادی .)۸۷ :۱۳۸۸ ،چندی نگذشت که فعالیت روزنامهنگاری
در استان کردستان ،همزمان با جنبش مشروطه در ایران آغاز شد .با اینحالُ ،نه سال بعد ،ابوالبقاء سنندجی مشهور به
مظهرالسلام ،روحانی روشناندیش ،مبارز و از رهبران مشروطه در کردستان ،نخستین کسی بود که همت گماشت و نشریهای
هشت صفحهای به نام تمدن را در سال ۱۲۸۵شمسی برای روشنگری مردم در سنندج منتشر کرد؛ اما بهدلیل نبود وسایل چاپ
در کردستان ،آن را با ژلتین ُکپی کرد .تلاش وی سبب شد تا حرفة روزنامهنگاری در استان کردستان پایهگذاری شود (روحانی،
،۱۳66ج .)۱۸9 :۲ .دو شماره از هفتهنامة تمدن در سال ۱۳۲۵( ۱۲۸۵ه.ق۱9۰۷ ،م ).در سنندج منتشر شد و شمارة چهار آن در
۱۲۸6/۱/۲۵انتشار یافت.
مرحوم آیتالله مردوخ در کتاب تاریخ کرد و کردستان نوشته است که روزنامة ندای اتحاد را حدود ًا نوزده محرم
سال ۱۳۳۴ه.ق /پنجم آذرماه سال ۱۲9۴در سنندج منتشرکرده است (مردوخ کردستانی ،۱۳۵۱ ،ج۳۲6 :۱ .؛ روحانی،۱۳66 ،
ج )۴۰۳ :۲ .با این حساب ،در دورة قاجار تنها دو نشریة تمدن و ندای اتحاد در استان کردستان منتشر میشدند .تصویری
از شمارة چهار هفتهنامة تمدن در دست است ،ولی اثری از نشریة ندای اتحاد آیتالله مردوخ موجود نیست.
اهالی کرمانشاه برای انتشار نشریه در دورة پهلوی اول در کردستان پیشقدم شدند .میرزا غلامعلی هوشمند
کرمانشاهی دو نشریة نامة کردستان در سال ۱۳۰۷برابر با ۱9۲9م .و آرارات را در سال ۱۳۰۸به زبان فارسی و در کاغذ
زرد ،در چهار شماره و به سردبیری ناصر توانا در سنندج منتشر کرد( ۲خضری.)۴ :۱۳۸۸ ،
کردستانیها در این دوره ،در کرمانشاه و تهران و در حیطة انتشار مطبوعات فعال بودهاند .میرزا مهدیخان فرهپور
سنندجی (صدیق دفتر) بههمراهی ابوالقاسم لهوتی در سال ،۱۲۸9نشریة بیستون را در کرمانشاه به مدت سیویک
سال ،هفتهای دو بار منتشر کردند (همان .)۱۰۳ ،او رستخیز را هم در کرمانشاه منتشر کرد که از سال انتشار آن اطلاعاتی
در دست نیست (همان .)۲۲۲ ،سلیمان انوشیروانی ،روزنامههای سحر و کوه نور (انتشار سال )۱۳۲۷را از سال ۱۳۲9تا
۱۳۵۳به مدت بیست و چهار سال در تهران منتشر کرد (همان.)۳۵۲ ،
در دورة پهلوی اول و دوم ،تعداد ۲۴نشریه در کردستان منتشر میشد .در همین زمان ،فعالین مطبوعاتی کردستان،
بیست نشریه را در کرمانشاه و تهران برای استان کردستان منتشر کردند .بهطورکلی ،در دورة پهلوی اول و دوم،
کردستانیها درمجموع ۴۴نشریه را در ایران منتشر کردهاند.
سیاسیترین نشریه در تاریخ مطبوعات کردستان ،نامة هفتگی کوهستان است که از هفتم اسفند سال ۱۳۲۳تا سال
۱۳۲۵به مدیرمسئولی دکتر اسماعیل اردلن در تهران منتشر میشد (همان .)۴۰۱ ،نامة هفتگی کوهستان قبل از بحران
کردستان و تا پایان آن ،در تهران و مناطق کردنشین ایران و شهر خانقین عراق توزیع میشد .این نشریه در سال ۱۳۲۴
.۱چاپخانه
.۲در کتا ِب مطبوعات ایران ،از روزنامه کاغذ اخبار تا نشریات الکترونیکی نوشتة ماجد صفری ،به اشتباه از سردبیر آرارات بهعنوان صاحبامتیاز
نام برده شده (صفری ،)۴9 :۱۳۸۲ ،در حالیکه دیگر منابع اشاره میکنند سردبیر نشریه آرارات ،ناصر توانا بوده و صاحبامتیاز و مدیرمسئول هفتهنامه
آرارات میرزا غلامعلی هوشمند کرمانشاهی بوده است (خضری.)۴ :۱۳۸۸ ،
