Page 43 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 43
/ 43استان کردستان
بخش غربی ،یک ناحیة کوهستانی است که دشتها و نواحی هموار آن عمدت ًا ماهیتی بینِ کوهستانی دارند .در جنوبغربی
این منطقه ،رشتهکوههای زاگرس مرتفع با روند شمالغربی -جنوبشرقی قرار گرفته که معروفترین آنها ارتفاعات شاهو و
کوسالان است .در شمالشرقی ارتفاعات زاگرس و بهموازات آن ،رشتههای کوهستانی نوار سنندج -سیرجان قرار گرفته که در
برخی قسمتها مانند حدفاصل کامیاران و سنندج ماهیت تودهای دارند .تقریباً در بخشهای میانی ناحیة غربی استان ،تودههای
کوهستانی سارال و چهلچشمه واقع شده است .حدفاصلِ سقز و بانه در شمالغربی استان نیز رشته ارتفاعاتی شکل گرفته که از
مهمترین دشتها در بخش غربی میتوان به دشتهای کامیاران ،مریوان و زرینه اشاره کرد.
ناهمواریهای استان کردستان نتیجة جنبشهای خشکیزایی و کوهزایی است که طی تاریخ طولانی زمینشناسی منطقه شکل
گرفته است و تحت تأثیر عوامل درونی و فرسایش بیرونی بهشکل امروزی درآمدهاند .جنبشهای خشکیزایی 1و کوهزایی2
ناحیة سنندج همراه با مهمترین فازهای ماگماتیک منطقه بهشرح زیر ارائه شده است:
-جنبشهای اپیروژنیک و خشکیزایی در اواخر پرمین سبب پیدایش لایههای بوکسیتی شدهاند.
-ادامة جنبشهای اپیروژنیک در تریاس (فاز کیمیرین پیشین) باوجود اهمیتی که در بسیاری از نقاط ایران دارد،
در ناحیة سنندج محسوس نیست.
-جنبشهای اپیروژنیک با ژرفشدن دریا در ژوراسیک و برونریختن ماگما به هنگام رسوبگذاری و پس از آن.
-جنبشهای کوهزایی در مرز میان ژوراسیک بالا و کرتاسه (فاز کیمیرین پسین) مهمترین فاز چینخوردگی منطقه
است که موجب جایگرفتن رسوبهای کرتاسه پائین با دگرشیبی بر روی سنگهای ژوراسیک و نفوذ ماگمای
اسید (گرانیت و گرانودیوریت) شده است.
-جنبشهای اپیروژنیک با ژرفتر شدن دریا در کرتاسه پائین.
-تشدید جنبشهای اپیروژنیک در کرتاسه بالا که یک شکستگی شمالی جنوبی را به وجود آورده و سبب پیدایش
هورست و گرابن شده است.
-جنبشهای پس از کرتاسه و پیش از ائوسن (فاز لارامین) که سبب برون ریختن ماگمای افیولیتی در جنوبغربی
شده و در شمال و شرق منطقه ،رسوبها را چین داده است؛ چنانکه نهشتههای ائوسن با یک دگرشیبی بر روی
سنگهای کهنتر جای گرفتهاند.
-جنبشهای اوروژنیک در اواخر ائوسن و پیش از رسوبگذاری الیگومیوسن سبب چینخوردگی و فاز فرسایش شدید و
جای گرفتن رسوبهای الیگومیوسن با دگرشیبی بر روی رسوبهای کرتاسه (در شمالشرقی) و آهکهای ژوراسیک (در
جنوبغربی) شده است.
-خشکیزایی ،برون ریختن ماگمای آندزیتی و نفوذ گابرودیوریت در اواخر ترسیر (پیش از پلیوسن).
-جنبشهای تکتونیکی پلیوسن سبب ایجاد رسوبهای دریاچهای ،برونریزی گدازههای جوان و پدیدارشدن چهرة
پایانی تکتونیکی در منطقه شده است (زاهدی.)1369 ،
.1اپیروژنیک
.2اوروژنیک
