Page 24 - فصل پنجم-اقتصاد،مشاغل و شیوه معیشت/ استان کردستان

‫اقتصاد‪ ،‬مشاغل و شیوة معیشت‪24/‬‬

‫محمدابراهیم زارعی‬ ‫بهرة پنجم‪ :‬بازار و بازارچهها‬
‫سیروان محمدی قصریان‬
‫پیشینه و روند شکلگیری بازار سنندج‬

‫هنگامی که سخن از بازار به میان میآید؛ فضایی سرپوشیده با مجموعهای از حجرهها یا مغازهها در یک راسته‪ ،‬تصور‬
‫میشود‪ .‬این درحالی است که بسیاری از بازارها در روزگاران قدیم بهصورت هفتگی و یا روزانه بوده است‪ .‬در مناطقی که‬
‫معیشت بر مبنای جامعة کشاورزی و دامپروری بود؛ بازارهای قدیمی ایران عموماً در مسیرهای کاروانی و تا شهرها شکل‬
‫میگرفت که این روند در طی زمان منجر به تکمیل و به وجود آمدن بازارهای سرپوشیده شد‪ .‬بازارهای اصفهان‪ ،‬تبریز‪،‬‬

‫کاشان‪ ،‬زنجان و ‪ ...‬در مسیرهای ورودی به شهرها تشکیل و توسعه یافته بودند‪.‬‬
‫هرچند که از بازارهای قدیمی کردستان آگاهی زیادی نداریم؛ اما قدمت اماکنی که امروزه بهعنوان بازار در شهرهایی‬
‫همچون سنندج‪ ،‬بیجار و سقز باقیمانده‪ ،‬اغلب از دورة صفوی و قاجار فراتر نمیرود‪ .‬دو نکتة مهم درباره بازارهای استان‬
‫این است که برخی از این بازارها مانند بازار بیجار‪ ،‬سقز و بازار سَرتَپو َله در شهر سنندج و در مسیر راههای تجاری بهصورت‬
‫طبیعی شکل گرفتهاند؛ همچنین برخی دیگر نظیر بازار قدیم سنندج‪ ،‬تابع طرحی از پیش اندیشیدهشده هستند (زارعی‪:1392 ،‬‬

‫‪.)211‬‬
‫سنندج جایگاه و مقر قدیمی والیان کردستان بود (مینورسکی‪ .)45 :1371 ،‬بدلیسی در سال ‪ ،1005‬نخستینبار از س َنه یا‬
‫همان سنندج نام برده است (بدلیسی‪ .)124 :1373 ،‬ساخت شهر سنندج بهدست سلیمانخان اردلان‪ ،‬والی کردستان در سال‬
‫‪1046‬ه‪.‬ق صورت گرفت که مورخین محلی از سال ‪1214‬ه‪.‬ق به بعد به آن اشاره کردهاند‪ .‬شریف قاضی در سال ‪1214‬ه‪.‬ق‬
‫در زبده التواریخ سنندجی (شریف قاضی‪ )28 :1379 ،‬و مستوره اردلان در تاریخ الاکراد به سال ‪1236‬ه‪.‬ق (اردلان‪،‬‬
‫‪2005‬م‪ )73-70 :.‬و در کتاب سیرالاکراد به سال ‪1285‬ه‪.‬ق (بابانی‪ )63 :1366 ،‬هریک توصیف مختصر و مفیدی از این‬
‫شهر داشتهاند‪ .‬میرزا شکرالله سنندجی در کتاب تحفه ناصری به سال ‪1319‬ه‪.‬ق (سنندجی‪ ،)20-19 :1366 ،‬محمد مردوخ در‬

‫تاریخ مردوخ با استفاده از نوشتههای مورخین پیشین به ساخت شهر اشاره کردهاند (مردوخ کردستانی‪.)332 :1379 ،‬‬
‫شهر سنندج به دستور شاه صفی و سلیمانخان اردلان در سال ‪1046‬ه‪.‬ق بنا بهدلایل سیاسی و نظامی ایجاد شد‪ .‬سلیمانخان‬
‫به شاه ایران تعهد داد که قلاع مستحکم را که بر روی کوهها در مناطق کردستان بودند‪ ،‬تخریب کنند تا دیگر گریزگاهی برای‬
‫والیان اردلان نباشد و همة ساکنان آن را در شهر سنندج مستقر کنند (وقایعنگار کردستانی‪30-25 :1381 ،‬؛ مردوخ‪:1379 ،‬‬
‫‪332‬؛ بابانی‪ .)70 :1366 ،‬موقعیت شهر سنندج در مرز بین عثمانی و ایران عصر صفوی افزونبر توجه به اهمیت سیاسی و‬

‫نظامی‪ ،‬جایگاه مهمی ازنظر اقتصادی و بازرگانی برای مناطق کردنشین در کشور داشت‪.‬‬
‫سنندج بهعنوان یک مرکز سیاسی ‪ -‬اداری مکانی برای رشد صنایعدستی و فعالیتهای بازرگانی محسوب میشد‪ .‬بسیاری‬
‫از صنایع سنتی دستی شامل فرش دستبافت‪ ،‬محصولات سرامیکی‪ ،‬اسلحه‪ ،‬کارهای دستی چوبی و چرمسازی تنها در سنندج‬