Page 30 - فصل پنجم-اقتصاد،مشاغل و شیوه معیشت/ استان کردستان

‫اقتصاد‪ ،‬مشاغل و شیوة معیشت‪30/‬‬

‫بازار شهر پیرامون یک میدان بزرگ ساخته شده است‪ .‬هرچند که در متون تاریخ محلی‪ ،‬نامی از میدان برده نشده؛ اما در‬
‫نقشة ترسیمی سال ‪1851‬م‪ .‬نخستین بار‪ ،‬نام میدان علافخان ثبت شد که در این میدان‪ ،‬بازاری به نام این میدان وجود دارد‬

‫(مهریار و دیگران‪.)197 :1378 ،‬‬
‫درباره وجهتسمیة آن در متون تاریخ محلی‪ ،‬جز اشارة کوتاه برهان ایازی‪ ،‬مطلب دیگری وجود ندارد (ایازی‪:1371 ،‬‬
‫‪ .)504‬روابط شهر و روستا و نیاز به چهارپایان محلة قطارچیان که در امور بازرگانی و تجاری مورد استفاده بودند؛ از دلایل‬
‫وجود صنف علاف در شهر سنندج بود‪ .‬به نظر میرسد یکی از کارکردهای اصلی میدان علافها‪ ،‬محل عرضة علف برای‬

‫تأمین آذوقه بهایم ‪ -‬در خدمت حملونقل‪ ،‬تجارت و بازرگانی شهر ‪ -‬بوده است‪.‬‬
‫چنانکه پیشتر نیز بیان شد؛ سلیمانخان اردلان در سنندج‪ ،‬چندین مسجد‪ ،‬بازار و عمارت ساخت (شریف قاضی‪:1379 ،‬‬
‫‪ .)28‬مورخین دیگر محلی نیز از ساخت بازار در کنار سایر عناصر شهری سخن گفتهاند (اردلان‪2005 ،‬م‪71 :.‬؛ وقایعنگار‬
‫کردستانی‪ 31-30 :1381 ،‬و سنندجی‪ .)122 :1366 ،‬در این نوشتهها دقیقاً به محل بازار در خارج از قلعة حکومتی اشاره‬
‫شده است‪ .‬اگرچه هیچیک از آنها توضیحات کاملی دربارة بازار و میدان ارائه ندادهاند؛ مدارک و وضعیت موجود نیز نشانگر‬

‫نوشتههای یادشده است که بازار و میدان در خارج از محلة میانقلعه و همزمان با سایر عناصر شهری بنا شده است‪.‬‬
‫بهجز متون تاریخ محلی‪ ،‬تعدادی عکس قدیمی از دورة قاجار از نماهای شهر و برخی بناها تهیه شده که یکی از آنها‬
‫دورنمای باز است (آرشیو کاخ موزة گلستان‪ .)1381 ،‬عکس هوایی سال ‪ 1335‬که قدیمیترین تصویر هوایی از شهر سنندج‬
‫است بازار را بهخوبی نشان میدهد (سازمان نقشهبرداری کشور‪ .)1374 ،‬روسها در سال ‪1851‬م‪ .‬نقشة مشروح سنندج را‬
‫ترسیم کردند (مهریار و دیگران‪ )197 :1378 ،‬که قدیمیترین سند مربوط به بازار و میدان علافهای سنندج است‪ .‬نقشة‬
‫بازار و میدان سنندج بهشکل یک مربع ‪ -‬مستطیل بزرگ است و با بسیاری از بازارهای ایرانی که بهصورت خطی شکل‬

‫گرفتهاند‪ ،‬تفاوت اساسی دارد (تصاویر ‪.)3-1‬‬

‫عناصر کالبدی و معماری بازار سنندج‬

‫تاریخچة احداث بنای بازار سنندج به دورة صفوی برمیگردد و مساحت کل بازار و میدان آن ‪ 18750‬مترمربع است‬
‫(مهندسین مشاور زادبوم‪ .)420 :1384 ،‬طرح معماری میدان بیتأثیر از معماری میدان نقشجهان در اصفهان نیست‪ .‬برای‬
‫اثبات این مدعا دلایلی وجود دارد و آن هم حضور هنرمندان و معماران اصفهانی در ساختوسازهای شهری سنندج در‬
‫دورة صفوی و حضور والی اردلان سلیمانخان در شهر اصفهان (مردوخ کردستانی‪ 253 :1379 ،‬و ‪ )333‬و میدان نقشجهان‬
‫است‪ .‬این میدان ازنظر شکل کلی و قرارگیری فضاهای پیرامونی با میدان گنجعلیخان کرمان مقایسه میشود‪ .‬ویژگیهای‬
‫معماری ساختار بازار و میدان‪ ،‬نشانگر طرحی از پیش اندیشیده شده است‪ .‬شکل و فرم ظاهری راسته بازارها و حجرههای‬

‫رو به میدان تأییدکنندة این مطلب است‪ .‬سقف بازار با سیستم طاق و تویزه مسقف شده است‪.‬‬