Page 31 - فصل پنجم-اقتصاد،مشاغل و شیوه معیشت/ استان کردستان
P. 31
/31استان کردستان
در بالای هر دهنه ،یک نورگیر در سقف تعبیه شده است .مصالح بهکاررفته در بازار بیشتر سنگلاشهای در پیها و
خشت و آجر در دیوارهاست و سطوح داخلی با گچ اندود شده است .در سقف راستة بازارها ،طاق بین تویزهها با طرحهای
آجرکاری متفاوت با نقش گردهماهی و خفته و راسته بهطور متناوب که در هر چند دهنه یکبار تکرار شده ،کار شده است
(زارعی .)37 :1387 ،بازار ازطریق گذرهای اصلی و فرعی با مراکز محلات پیوند یافته است .چهار دروازة اصلی در میان
چهار ضلع بازار بهترتیب دروازه شمالی ،جنوبی ،شرقی و غربی است که دروازة غربی در مقابل دروازة شرقی محلة میانقلعه
به نام دروازة آقا رحیم قرار داشته و دروازة اصلی ارتباط بازار با عنصر کهندژ و بخش مهمی از شهر بوده است .از ورودیها
در تنظیم راستة بازارها و با تأکید بر دسترسی راههای ارتباطی به میدان علافها ،استفاده میشده است.
عناصر ارتباطی بازار سنندج
.1راستههای بازار
میدان و راستة بازار قدیمی سنندج ،نه مدخل ورودی دارد که چهار مدخل آن ،اصلی و در میان اضلاع چهارگانه قرار
گرفته و پنج ورودی دیگر در کنجهای بازار تعبیه شدهاند .بازار با الهام از برج و باروی قلعة حکومتی سنندج ،دوازده برج
دارد؛ چهار برج در چهار گوشه و هشت برج در طرفین ورودیهای چهارگانه اصلی بازار قرار دارند .این امر نشانگر اهمیت
بازار و توجه به حفاظت بهینة آن دارد .ازطرفی نشان از آن دارد که شهر فاقد برج و باروی محافظتی بوده است .بنابراین،
سه نقطه در شهر برج و بارو دارند؛ قلعة حکومتی یا کهندژ ،بازار و میدان علافها و محلة میانقلعه که سرای بزرگان شهر
در آن قرار داشته است.
این چهارضلعی (بازار) از راستهبازارهایی تشکیل شده است که محور اصلی آن را شریانها و راستههای عمومی مسقفی
تشکیل داده که در هر طرف آن حجرههایی قرار دارند که ورودی آنها در راستههای عمومی مسقف تعبیه شده است.
افزونبر ردیف حجرههای دوطرفه راستههای اصلی بازار ،یک ردیف حجره دورتادور میدان را فرا گرفته بود و ورودیهای
آنها رو بهداخل میدان قرار داشتند .ساختار اصلی مغازههای داخل راستهها تقریباً حفظ شده است؛ ولی مغازههای اطراف
میدان علافها در اثر خیابانکشیِ سال 1311بهکلی از بین رفته است (ایازی( )505 :1371 ،تصاویر .1)8-7
.1میدان علافها و بازار و بافت قدیم سنندج همانند بافتهای تاریخی بسیاری از شهرهای ایران در دورة رضاشاه در مواجهه با موج جدید شهرسازی و
خیابانکشیهای صلیبیشکل قرار گرفت .بر همین اساس ،یکی از خیابانهای اصلی از وسط بازار و میدان علافها کشیده شده و با اجرای این خیابان (خیابان انقلاب)
از محور طولی به سال ، 1311بافت بههم پیوسته بازار از هم گسست و به دو بخش راسته بازار آصفی بخش جنوبی و راسته بازار سنندجی بخش شمالی تقسیم شد؛
جدایی فضایی بین راستههای اصلی بازار ایجاد کرد و راستههای اصلی هم در سطحی پایینتر از سطح خیابان احداثی قرار گرفتند .محوطة میدان به مغازههای کوچک
و محقر تبدیل و فعالیتهای جدیدی ایجاد شدند؛ بهطوری که دیگر امروزه اثری از آن میدان باشکوه و وسیع دیده نمیشود .این مسئله موجب شد مدخلهای ورودی
بازار پایینتر از سطح خیابان قرار بگیرد و دسترسی به آنها از طریق چند ردیف پلکان میسر شود .همچنین درنتیجة آن فعالیتهای اقتصادی از راستههای اصلی بازار
خارج و به مغازههای تازه تأسیس شده انتقال یافت .بهطورکلی عمل ًا با این خیابانکشی فعالیتهای اقتصادی پویا در ادوار بعدی تخلیه شده و حتی در برخی موارد
موجب تغییر و دگرگونی در معماری بازار و میدان علافها و ساخت سازهای پیرامونی آن شد.
