Page 51 - فصل پنجم-اقتصاد،مشاغل و شیوه معیشت/ استان کردستان
P. 51
/51استان کردستان
کاروانسرایی در دو طبقه از ملک ملاعبدالکریم قاضی احداث کرد که شصتوشش حجره داشت و آن را وقف کربلا و
نجف کرد و ادارة آن را به قاضی ملاعبدالکریم سپرد .قاضی هرساله مداخل و مرسومات آن را موافق حساب ،اخذ و عشر
آن را حق مالکانه خود نگاه داشته و بقیه را صرف عتبات عالیات میکرد (اردلان2005 ،م84 :.؛ شریف قاضی:1379 ،
)37مدارک و بررسیها نشان میدهد که اولاً در این منطقه ،موقوفاتی برای عتبات عالیات وجود داشته و ثانیاً این مسئله
نشانگر رونق و گسترش اوضاع اقتصادی منطقه و بهویژه شهر سنندج در آن دوران بوده است.
کاروانسرای محمدحسن خان ،احتمالاً همان کاروانسرایی است که مورخین محلی همچون مستوره اردلان (اردلان،
2005م )84 :.و شریف قاضی (شریف قاضی )37 :1379 ،به آن اشاره کردهاند .موقعیت آن براساس عکس هوایی سنندج
در سال 1335در شرق بازار قرار داشته است و در کنار ورودی شرقی واقع شده بود .هرچند اکنون هیچگونه آثاری از این
کاروانسرا باقی نمانده است .موقعیت کاروانسرای علی میرزاعلی با کاروانسرای علیدی کنونی ،هم ازنظر اسمی و هم بهلحاظ
موقعیت مکانی و آثار و بقایای معماری بهجایمانده از آن مطابقت دارد.
کاروانسرای آقامحمد هم در ضلع غربی و دقیق ًا در کنار دروازة بازار روبروی ورودی دروازة آقا رحیم از محلة میانقلعه
قرار داشته است .بقایای کمی از این کاروانسرا در ضلع غربی بازار شیطان (به زبان محلی چاله شیطان) بهجای مانده است؛
ولی قسمتهای بیشتر این کاروانسرا از بین رفته است .به نظر میرسد که کاروانسراهای فوق در دورة صفوی به بازار و
میدان علافها افزوده شدهاند .دو تیمچه در ضلع غربی بازار مربوط به دورة صفوی قرار داشت؛ یکی از آنها بزرگ و پلانی
هشتضلعی دارد که مغازههای آن در دو طبقه ساخته شدهاند .تیمچة کوچکتر در حدفاصل ضلع غربی بازار و کاروانسرای
آقا محمدحسنخان قرار دارد و اکنون سالم است (ایازی .)478 :1371 ،ساختار معماری و نحوة دسترسی به راستهبازار و
میدان ،مؤید این است که بازارچه همراه با بازار و با طرح و برنامهریزی قبلی ساخته شدهاند .افزونبر بازار اصلی سنندج و
سراها و تیمچههای متصل به آن ،در دیگر نقاط ،بازار و بازارچههای پیرامونی نیز وجود داشتند که بهعنوان نمونه چند مورد
از آنها معرفی خواهد شد .بیشتر این بازارچه و گذرهای پیرامونی آن درنتیجه ساختوسازهای جدید و توسعة بافت شهری
سنندج در سالهای اخیر یا کاملاً از بین رفته و یا تغییر ماهیت داده و به مغازهها و دکانهای امروزی تبدیل شدهاند.
.1بازار سَرتَپو َله
یکی دیگر از بازارهای شهر سنندج بازار سَرتَپولَه است که در محلهای به همین نام واقع شده است .ابتدای این بازار بالاتر
از خیابان شهدا واقع شده و به بازار مستطیلشکل قدیمی شهر متصل میشود .در حقیقت ،بازار سَر َتپو َله در مسیر راه قدیمی
مریوان و سقز به کردستان عراق (که هنوز بقایای آن موجود است) شکل گرفته است .در گذشته این بازار در مسیر راه
کاروانرو به بازار اصلی سنندج قرار داشت (زارعی .)112 :1381 ،این بازار در کنار دیوار شمالی محلة میانقلعه سنندج قرار
داشته است .گذر اصلی بازار فاقد سقف است و حجرهها و مغازههایی از حرفههای مختلف دارد .گرچه امروزه این بازار از
رونق گذشته برخوردار نیست ،ولی همچنان به حیات خود ادامه میدهد (تصویر .)22
