Page 142 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 142
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
و فشردگی آ نها مشاهده شود .ب‌اای نوجود این سن گنوشته خصوص ًا از جهت نوع نگارش از
زیبایی خاصی برخوردار بوده و نشان از توان بالای هنرمند کاتب و حجار دارد (تصویر .)14
سن گنوشته تخ تخان از نظر متن ،طولان یترین و از لحاظ سبک نگارش ،زیباترین
سن گنوشته ب هجامانده از طول دوره حکومت والیان پشتكوه و پیشكوه لرستان (ایلام و لرستان)،
و ب هدلایل فوق و همچنین محتوای آن ،نمونه منحص رب هفردی ب هشمار م یرود .تنها وج هتشابه
این سن گنوشته با سن گنوشته قلعه والی ،وجود نام تعدادی از والیان فیلی و ذکر نسب آ نها در
هر دو نمونه م یباشد .با این توضیح که در سن گنوشتة قلعه والی نسب والیان به اختصار آمده و
نام و تبار تمام والیان فیلی ذکر نشده است؛ د رحال یکه در سن گنوشته تخ تخان ،علاوه بر ذکر
نام تمام والیان از ابتدا تا انتها ،به شرح مختصری از فعالیت و اقدامات مهم برخی والیان قبل از
وال یگر یشا ن و همچنین سال وفات ،مدفن و حتی علت مر گشان نیز آورده شده است .تمام
این موارد در کنار برخی ویژگ یهای دیگر سبب گردیده تا سن گنوشتة تخ تخان منحصرب هفرد
این سن گنوشتة و تبا رنامة والیان شمرده شود و پس از كتیبه و نق شبرجسته آشوری روستای
ُگ ل ُگل ملكشاهی ایلا م که متن آ ن حاوی شرح لشکرکشی ،شکست و کشتار مردم عیلام توسط
آشوربانیپال پادشاه آشوری در سال 640ق.م است .مه مترین سن گنگاره استان ایلام ب هشمار
م یرود .این اثر تاریخی ارزشمند ،در جهت شناخت ه رچه بهتر حوادث و رویدادهای سیاسی،
اجتماعی ،فرهنگی و تاریخی یک قرن اخیر استان ایلام ،ا زجمله شناخت نا مونسب والیان لرستان
فیلی (ایلام و لرستان) ،آشنایی با بخشی از اقدامات عمرانی حاکمان والی و ب هنوعی شناخت
چگونگی شک لگیری هستة اولیه معماری شهر ایلا م و معرفی چند تن از هنرمندان معمار ،حجار
و خطاط این بخش از کشورمان که تاکنون به آ نها پرداخته نشده ،سند معتبری به حساب م یآید.
بانی سنگ‌نوشته ،غلامرضاخان والی ،آخرین والی منطقه پشتکوه بوده که پس از مرگ
پدر در سال 1319ق ،ه مزمان با سلطنت مظفرالدین‌شاه قاجار به‌سمت والی‌گری منطقه
پشتكوه لرستان (ایلام و هلیلان كنونی) منصوب می‌گردد .وی پس از چند سال حکومت ،در
سال 1325ق و هم‌زمان با سلطنت محمدعلی‌شاه قاجار ،بر سر یکی از را‌ههای اصلی ییلاق و
قشلاق عشایر منطقه ،که امروزه نیز این مسیر راه اصلی ارتباط استان ایلام با مناطق جنوبی
آن می‌باشد ،دستور به ایجاد کتیبة مذکور را داد .محتوای کتیبه حاوی نام‌ونسب والیان ایلام،
سال حکومت ،منصب و القاب ،ذکر برخی از اقدامات ،مدفن آ نها ،از ابتدا تا زمان حکومت
غلامرضاخان والی می‌باشد .بخش اصلی و عمده کتیبه ،ذکر نام و القاب‌حسینقلی‌خان و پسرش
140
