Page 63 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 63
بررسیتقسیماتکشوریاستانایلامدردورانمعاصر
به این مسئله پرداخته ،کتاب سرگذشت تقسیمات کشوری ایران جلد اول (1388ش) نوشته
فاطمه فریدی مجید و همکاران است .این کتاب سرگذشت تقسیمات کشوری ایلام را طی
صد سال از سال 1285تا 1385ش با استفاده از نقشه‌ها ،نمودارها و جدول‌های گوناگون بیان
می‌کند .در این کتاب از اسناد و آمارنامه‌ها و تصوی بنامه‌های فراوانی استفاده شده تا زوایای
پنهان تقسیمات کشوری این منطقه روشن شود.
.2محدوده پشتکوه لرستان (ایلام) در دوران قاجار
در ایران دورة قاجار ،تشکیلات کشوری دارای ساختار قاعد‌همند و منظم و ثابتی نبود.
تجزیه یا اختلاط نواحی بستگی به شایستگی یا شهرت متصدیان آن و یا بی مو‌هراس سلطان
نسبت به حکام و فرمانروایان داشت .در دوران آغازین حکومت قاجار ،ایران از نُه ایالت
تشکیل می‌شد (شیرازی و همکاران .)72 :1382 ،بررسی تقسیمات كشوری این دوره
به‌جهت مشخص نبودن محدوده دقیق و نام‌گذاری با اشکالات و ابهاماتی روبه‌رو است که
لازمه برطرف کردن آن ،مطالعات دقیق منابع رسمی و غیررسمی است .برای روشن شدن
مسائلی ا زجمله اینكه ،محدوده جغرافیایی‌ـ اداری ایلام در تقسیمات كشوری ،از چه زمانی از
مناطق لرستان یا كرمانشاه جدا و مستقل اداره و شناخته‌شده؛ و نام‌گذاری آن به‌عنوان ایلام و
سپس روند اطلاق شدن آن بر محدوده خاص جغرافیای غرب ایران در چه سا لهایی بوده،
تنها با دقت در تصویب‌نامه‌ها ،مكاتبات ،كتب و اسناد امكان‌پذیر است.
سلسل هجبال مغرب ایران از درة‌دیاله تا رود دز این ناحیه را به دو قسمت جداگانه ب هنا مهای
پشتکوه و پیشکوه تقسیم کرده که درحقیقت این دو قسمت به‌واسطة‌دورة رود سیمره از
یکدیگر جدا شده‌اند که سمت راست سیمره ،پشتکوه است که تا زمان فتحعلی‌شاه چندان
موردتوجه نبود (شوشتری.)173 :1363 ،
در زمان فتحعلی‌شاه ،محمدعلی میرزا ملقب به دولتشاه ،یکی از شاهزادگان قاجاری به
حکومت نواحی غرب ایران گماشته شد .در این زمان ،لرستان به پشتکوه (ایلام امروزی) و
پیشکوه (خر مآباد) تقسیم می‌شد (شمیم .)107 :1387 ،در این سال‌ها ،حاکم مقتدر ولایت
لرستان ،حس نخان‌والی بود که مرکز ایالتی خود را از منطقه پیشکوه یعنی خر مآباد به پشتکوه
منتقل کرد .وی چهل سال بر پشتکوه حکومت کرد و پس از مرگ او تا مدتی فرزندانش به
این منطقه حکمرانی کردند.
61
