Page 64 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 64
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
در سال 1273ق ناصرالدین‌شاه ،حسین‌قل یخان مشهور و ملقب ب هنام‌های« :ابو قداره،
صارم‌السلطنه ،سردار اشرف» را والی پشتکوه کرد (اعتمادالسلطنه.)2071-2073 :1364 ،
حسین‌قلی‌خان در زمان ناصرالدین‌شاه تحت حاکمیت پسرش شاهزاده ظل‌السطان ،تبدیل به
یکی از قدرتمندترین والیان منطقه غرب ایران شد و به‌همی نخاطر پشتکوه (ایلام) ب هنام او به
«حسی نآباد پشتکوه» معروف گشت .شیوه حکمرانی قدرتمند و مطیع وی باعث شده بود تا
از وی به‌عنوان برجسته‌ترین سرکرد‌ة مناطق مرزی در پشتکوه یاد شود و در دوره بعد توسط
مظفرالدین‌شاه نیز حسی نخان ابو قداره مورد تأیید والی‌گری قرار گرفت .این والی مشهور تا
سال‌مرگش یعنی 1318ق با اقتدار تمام بر مناطق پشتکوه فرمان راند.
پس از درگذشت حسین‌قلی‌خان ابو قداره ،اقتدار امرای پشتکوه تا زمان رضاشاه همچنان
برقرار بود؛ اما با سیاست تمرکز‌گرای رضاشاه ،دیگر جایی برای وجود حکام مقتدر در گوشه
و کنا ر ایران وجود نداشت و ا زهمی نرو ،غلامرضا‌خان پسر حسی نقل یخان ،آخرین والی
پشتکوه ،مدتی به بغداد متواری شد و منطقه پشتکوه یا حسی نآباد در دست حکومت مرکزی
افتاد .پس از مدتی پسر او به پشتکوه برگشت و مردم منطقه ِگرد وی جمع شدند؛ اما سرهنگ
غلامعلی زند ،منطقه پشتکوه را از دست علی‌قلی‌خان پس گرفت .و بدین‌ترتیب اقتدار والیان
پشتکوه پایان یافت .بعد از آن با فرمان رضاشاه ،غلامعلی زند فرماندهی پشتکوه را به‌دست
گرف ت (خیتال.)149 :1390 ،
با شکل‌گیری انقلاب مشروطه ،در سال 1325ق ،بر اساس ماده دوم نخستین قانون
تقسیمات مملکتی ،ایران به چهار ایالت تقسیم شد .هر ایالت از تعدادی ولایت ،هر ولایت
از تعدادی بلوک و هر بلوک شامل تعدادی قریه می‌شد .اغلب نواحی مرزی ایران که ایلام نیز
شامل آن‌ها می‌شد ،فرمانبردار حکومت مرکزی نبودند و اعتنای چندانی به نمایندگان و حکام
دولتی نداشتند و گاه حتی خوانین و سرداران محلی اجازه ورود حاکمان منصوب دارالخلافه یا
والیان را به این خطه نم یدادند (کریم یپور.)77 :1381 ،
قانون مصوب 14ذیقعده 1325ق نیز ،باوجود اشاره به ساختار ایالتی و ولایتی ایران،
ب هدلیل مشخص نكردن محدودة ایالات و ولایات ،نتوانست ابهامات د رخصوص یافتن
محدوده و تابعیت ولایات را بر‌طرف كند .در این میان ،منابع مكتوب ،باوجودآنکه بعض ًا
داد‌ههایی گاه متناقض ارائه م یكنند ،اهمیت ویژه‌ای دارند .در یكی از این منابع كه در سال
1325ق گردآوری شده است ،پس از ذكر ولایات دوازد‌هگانه در شرح ولایت لرستان به
62
