Page 2 - فصل سوم-جغرافیای شهری/ استان کردستان
P. 2
جغرافیای شهری2/
غذا دارد .هركس خیلی كمخوراك و بیقوه باشد در بانه روزی سه دفعه غذا میخورد و هیچ آسیبی هم نخواهد دید» (سنندجی،
.)1366
در سال 1325ه.ق و پس از اشغال بانه بهدست سپاه عثمانی ،قلعة وسط شهر به پادگان تبدیل شد .این قلعه که به آن قشله
میگفتند ،چند سال پس از پایان جنگ جهانی اول بهعنوان پادگان ارتش ایران استفاده میشد و سرانجام از سال 1335ه.ق متروكه
شد .زمین دامنة شمالی قلعه ،باغ سلطان نام داشت كه بعدها ساختمان دخانیات را در آن بنا کردند و در حال حاضر مقرّ بسیج و
سپاه پاسداران است .بهاستثنای محلات جدیدی كه اخیراً درنتیجة توسعة شهر به وجود آمدهاند ،محلات قدیمی از این قرار
هستند .1 :گرك ژورو (محلة بالا) .2گرك خوارو (محلة پایین) در غرب .3گرك برقلات در شمالشرقی .4گرك ساداتآباد
در حاشیة جنوبی رودخانه .5گرك ئه وبه در جنوب .6محلة دامنة تپه بانهكون را سابق ًا گرك شوانان (چوپانها) مینامیدند (بنیاد
ایرانشناسی ،1390 ،ج.)102 :2 .
.2بیجار
بیجار شهری بسیار قدیمی و تاریخی است كه بعضی قدمت آن را به هزارة سوم پیش از میلاد نسبت میدهند .آثار
باستانی قمچُقای که بهعنوان پایگاه از آن استفاده میشد ،هماکنون در ساحل شمالی رودخانة قمچقای قرار گرفته است.
همچنین قلعة بالای شهر بیجار ،معروف به قلعة بانو که مطالعات باستانشناختی آن را متعلق به هزارة دوم قبل از میلاد
میداند ،سند شاخصی بر اثبات قدمت تاریخی این شهر است (همان ،ج.)376 :2 .
در حدود هزار سال پیش ،روستایی به نام گشاده ده با زلزله ویران شد و مردم به محل دیگری كوچ كردند و آن را
آشاغهكند نامیدند؛ اما بهدلیل نامناسببودن منطقه دوباره به محل دیگری نقلمکان کردند و نام محل جدید را یاستهكند
گذاشتند .امیرنظام گروسی نمایندة ناصرالدینشاه قاجار ،پس از مالکیت این ده را آباد کرد.
بنابه تصویبنامه هیئتوزیران در تاریخ ،1372/9/14روستای حسنآباد یاسوكند مركز و تابع بخش كرانی از توابع
شهرستان بیجار بهعنوان شهر یاسوكند معرفی و در آنجا شهرداری تأسیس شد.
حسنعلیخان امیرنظام گروسی در یاسوکند قلعهای ساخت .این قلعه در زمینی به مساحت بیش از سه هزار متر احداث
شد که در قسمت شمالی آن مزرعهای با چهل هكتار مساحت به وجود آورد .همچنین باغ زیبایی به نام چهارباغ با
خیابانبندیهای زیبا ،درختهای میوة گوناگون و بوتههای گل محمدی از دیگر کارهای حسنعلیخان در آنجا بود .او
همچنین كاروانسرایی در طرف شرق آبادی با بیست دهنه مغازه احداث کرد.
محلات یاسوكند شامل چگور محله (كنار رودخانه) ،محلة امیرآباد (كنار رودخانه) ،آشاقی محله (چهارباغ پایین) ،محلة
چهارباغ بالا ،قوچعلی محله ،محلة كنار حمام ،گدیك محله ،شهرك ،كربلایی حسینعلی و محلة مسجد (بازار) بود.
هستة اولیة شهر در محله امیرآباد ایجاد شد .محلههای چهارباغ بالا و پایین بهدلیل نزدیكی به منابع آب (قنات) ،باغات و
مزارع به این نام نامیده شدند .گدیك محله نیز بهدلیل قرارگیری روی تپه و محلة حمام بهدلیل وجود حمام به این اسامی معروف
شدند .همچنین ،محلة شهرك بهدلیل ساختوسازهای جدید به این نام شناخته شد (همان ،ج.)383 :2 .