Page 7 - فصل سوم-جغرافیای شهری/ استان کردستان
P. 7
/ 7استان کردستان
نوع مسکن و ساختمانها
این منطقه بهلحاظ آبوهوا ،اقلیم و وضعیت خاص جغرافیایی ،معماری متفاوتی نسبت به سایر نقاط ایران دارد .البته
این نکته حائز اهمیت است که بسیاری از نقاط استان ،معماری همگونی با مناطق ایران دارد (زارعی .)105 :1382 ،بهطورکلی
برخی نواحی مانند پالنگان ،مریوان و منطقة اورامانات از شیوة معماری خاصی برخوردار هستند .آثار معماری موجود شامل
پلها ،حمامها ،خانههای قدیمی ،امامزادهها ،مساجد و سایر بناها که حفاظت و مرمت شدهاند ،در سه گروه عمده جای
میگیرند:
.1معماری بومی
معماری بومی باتوجهبه شرایط آبوهوایی ،مصالح و درک معماران و سازگاری با محیط پیرامون شکل میگیرد .این
نوع معماری در بخش مهمی از منطقة کردستان رواج دارد که محدودة جغرافیایی آن تقریباً بخش عظیمی از استان است.
برخی از نقاط بهلحاظ برخورداری از موقعیت جغرافیایی خاص ،دارای معماری بومی و محلی است .هورامان و پالنگان دو
نمونه از مناطقی هستند که بهلحاظ قرارگیری در نقاط کوهستانی ،معماری بومی دارند .در این مناطق آثار معماری ارزشمندی
بر کوهپایهها و تپهها موجود است .جنس عمدة مصالح بهکاررفته ،سنگی است که عموم ًا بهصورت خشکهچین کار شده
است .بهطورکلی ،عوامل مؤثری که در شکلگیری این نوع معماری دخالت دارند عبارتاند از .1 :وجود سنگ مناسب
بهصورت لاشهای در محل که بهعنوان مصالح بومآورد مطرح است .2کمبود زمین کشاورزی مناسب ،حفظ زمینهای خوب
کشاورزی و عدم استفاده از آنها در ساختوسازها .این نوع معماری در دامنههای با شیب تند شکل گرفته است (همان،
.)20 :1393
در شمالغربی منطقة بیجار و سقز نوع دیگری از معماری وجود دارد که معماری آن با منطقة آذربایجان غربی همخوانی دارد.
بیشتر مصالح بهکاررفته در این نوع معماری ،خشت و چوب و در پایهها سنگ است .وجه بارز این نوع معماری ،وجود یک ایوان
ستوندار رو به جنوب است .تعدادی از مساجد کردستان مانند مسجد جامع ترجان ،مسجد دومنارة سقز ،مسجد میرزا فرجالله وزیر
و مسجد رشید قلعهبیگی با این سبک ساخته شدهاند (همان .)12 :1381 ،خانة احمدزاده یکی دیگر از بناهای شاخص در سبک
معماری بومی و محلی است .معماری بومی -محلی کردستان را میتوان به دو بخش کوهپایهای و معماری مخصوص دشتهای
شرقی تقسیم کرد (همان.)20 :1393 ،
.2معماری تلفیقی
این نوع معماری به دو سبک معماری بومی و معماری مناطق مرکزی ایران تقسیم میشود که در ترکیب فضاها از دو
نوع تکنیک استفاده میشود .این نمونه در محدودة جغرافیایی وسیعی از استان ،بهویژه در شهرهای سنندج ،بیجار و سقز
دیده میشود .آثار این نوع معماری تحتتأثیر معماری نقاط مرکزی ایران است که این امر ناشی از مراودههای سیاسی و
اقتصادی این استان با مرکزنشینان است .در مناطق شمالشرق از سمت بیجار و قروه و در همسایگی همدان و زنجان و در
جنوبشرقی سنندج ازطریق کرمانشاه ،این روند کامل ًا مشخص است .ازجمله این آثار ،مسجد خسروآباد بیجار است (همان،
)90 :1381که شبستان آن در ضلع جنوب قرار دارد .این مسجد به سبک مساجد ایواندار مناطق مرکزی ایران است؛ اما از
بارزترین نمونههای این سبک معماری مساجد ،دارالاحسان سنندج (همان ،)20 :1385 ،دارالامان (همان1386 ،ب ،)94 :عمارت
