Page 148 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 148
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
در سال 2670ق.م در شهر شوش ظهور نموده است (کامرون .)24 :1365 ،والتر هینتس 1در
کتاب «دنیای گمشده عیلام» تأکید می‌کند که سنگی در پرستش‌گاه «کریریشا» را کشف نمود
که قدمت آن به 2550ق.م بر‌م یگردد و نام امپراتور «پیلی» بر آن نقش بسته است (هینس،
.)20 :1388یوسف مجیدزاده در کتاب «تاریخ و تمدن ایلام» از قدرت پادشاه پیلی در
ایلام بحث می‌کند .سپس اشاره م یکند به سبب آن که کلمه «پ» در دوره‌های گذشته ،جای
کلمه «ف» ب هکار برده شده است؛ لذا این نام با مرور و گذشت زمان به «فیلی» تبدیل گردید
(مجیدزاده.)30 :1386 ،
ب هنظر می‌رسد واژة «فیلی» نام مجموعه‌ای از لُرتباران است که در مورد وجه‌تسمیه و
حوزه کاربرد آن بین نویسندگان قوم لُر تفاو تنظر وجود دارد .عده‌ای از نویسندگان لُر با
استناد به منابعی نظیر لغ تنامه دهخدا که «فیلی» را «نام ایلات و طوایفی از قوم لُر م یداند
که در خر مآباد و اطراف آن زندگی م یکنند» آن را فقط در مورد لُرتبارانی که به گویش
خر مآبادی و گویش‌های نزدیک به آن یعنی گویش چگنی و بالاگریوه سخن می‌گویند ب هکار
م یبرند .گویشی که مردم مناطق وسیعی از استان‌های لرستان (خر مآباد ،زاغه ،درود ،پاپی،
چگنی ،معمولان ،پلدختر ،رومشگان ،کوهدشت) ،ایلام (دره‌شهر ،بدره ،آبدانان ،دهلران،
ماژین ،ملکشاهی و موسیان) ،خوزستان (اندیمشک ،الوار گرمسیری و شوش) ،قزوین و
گیلان (لوشان) به آن تکلم م یکنند .عده‌ای دیگر از نویسندگان لُر حوزه کاربرد فیلی را خیلی
وسیع‌تر از این م یدانند و با استناد به نام لرستان فیلی که از رود سزار تا دش تهای نزدیک به
بغداد عراق بوده است ،عنوان «فیلی» را در مورد همه لُرتباران ساکن این منطقه که علاوه بر
گروه قبل شامل لُرهای لک و کسانی است که خود را ُکرد م یدانند و در این منطقه سکونت
دارند ،ب هکار م یبرند .در ادامه به اختصار به ذکر شرح‌حال والیان م یپردازیم.
در سن گنوشتة قلعه والی در سطر چهارم و در تخت‌خان در سطر اول پس از ذکر نام و
صفات جمیل خداوند تبارک و تعالی (هوالله تعالی) ،نخستین نام ،نام بانی سن گنوشته یعنی
غلامرض‌اخان والی و ذکر القاب اوست که در سلسله والیان ،آخرین والی ب هشمار م یرود .در
این نوشتار به‌دلیل رعایت شرح‌حال افراد بر مبنایی تاریخی و با توجه به اینکه بخش زیادی
از کتیبه تخت‌خان به شرح اقدامات این فرد اختصاص دارد ،و در سطر 19آن نیز مجدداً از او
نام برده شده؛ لذا در همان بخش به معرفی او خواهیم پرداخت.
1. Walther Hinz
146
