Page 181 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام

‫فرازوفرودفعالیت‌هایاقتصادیکردهایفیلیعراق درقرنبیستم میلادی‬

‫و خلأ ناشی از اخراج یهودیان‪ ،‬مه ‌مترین عواملی بودند که کردهای فیلی را به طبق ‌های متوسط‬
‫و دارای موقعیت مناسب اقتصادی در جامعة عراق تبدیل کرد‪ .‬نتایج پژوهش نشان م ‌یدهد که‬
‫مسائلی همچون ُکرد بودن‪ ،‬شیعه و ایران ‌یتبار بودن ُکردهای فیلی‪ ،‬تنش در روابط ایران و عراق‪،‬‬
‫مقابله و هراس از تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر آ ‌نها‪ ،‬پرداخت وجه شرعی به علمای شیعه و‬
‫کم ‌کهای مالی به نیروهای مبارز کرد و شیعة عراق از مه ‌مترین عواملی بودند که حزب بعث را‬

‫بر آن داشت تا به موقعیت مناسب اقتصادی کردهای فیلی در جامعة عراق پایان دهد‪.‬‬
‫واژه‌های کلیدی‪ُ :‬کردهای فیلی‪ ،‬ایلام‪ ،‬ایران‪ ،‬عراق‪ ،‬فعالیت اقتصادی‪ ،‬قرن بیستم میلادی‪.‬‬

‫‪ .1‬مقدمه‬
‫کردهای فیلی با جمعیتی «قریب [به] یک میلیون نفر»‪ 1‬یکی از اقلی ‌تهای پرجمعیت عراق‬
‫ب ‌هشمار م ‌یروند‪ .‬این اقلیت ا ‌زنظر پراکندگی جغرافیایی به دو دسته تقسیم م ‌یشوند‪ :‬قسمتی از‬
‫آ ‌نها‪ ،‬ساکنان بومی سه استان دیالی‪ ،‬واسط و میسان هستند که پس از تهدید حدود ایران و‬
‫عثمانی در دورة صفویه‪ ،‬در آن سوی مرزهای ایران قرار گرفتند و قسمت دیگر‪ ،‬از اواسط‬
‫دورة قاجار تا اوایل دهة ‪1‌ 340‬ش‪ ،‬از منطقة پشتکوه و دیگر مناطق غرب ایران به علل مختلفی‪،‬‬
‫ب ‌هویژه برای کس ‌بوکار‪ ،‬به عراق مهاجرت کردند‪ .2‬یکی از ویژگ ‌یهای مهم این اقلیت قومی‬
‫در جامعة عراق‪ ،‬گره خوردن نام آ ‌نها با کار و سختکوشی و تجارت است؛ علاو‌هبراین‪ ،‬آ ‌نها‬
‫از موصل در شمال تا بصره در جنوب‪ ،‬در شهرهای عمدة عراق پراکنده شده بودند و ب ‌هطور‬
‫معمول در بازار و بخش مالی شهرهای بزرگ عراق مشغول ب ‌هکار بودند‪ .‬کردهای فیلی تا روی‬
‫کار آمدن رژیم بعث‪ ،‬بخش عمد‌های از نیروی کار عراق را تشکیل م ‌یدادند و بر بخش عمد‌های‬
‫از فعالی ‌تهای تجاری و بارزگانی عراق‪ ،‬ب ‌هویژه در بغداد تسلط داشتند‪ .‬آنها تا اواخر دهة ‪1970‬‬
‫م‪ 1350 /‬ش‪ ،‬در جامعة اقتصادی بغداد‪ ،‬ب ‌هویژه در بازار شورجه نقش محوری داشتند‪ .‬علاوه بر‬
‫این‪ ،‬تجار ایشان‪ ،‬کنترل بخش مهمی از صادرات کالا از عراق به کشورهای دیگر را در دست‬
‫گرفته بودند؛ بنابراین بدیهی است که آ ‌نها ب ‌‌هدلیل اهمیت اقتصادیشان‪ ،‬در کانون توجه مقامات‬
‫دولتی باشند‪ .‬ازآنجاکه استخدام کردهای فیلی در مناصب و مشاغل اداری و دولتی بسیار محدود‬

‫‪ .1‬برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به‪ :‬جعفریان‪ ،‬رسول (‪ ،)1386‬تشیع در عراق‪ ،‬مرجعیت و ایران‪،‬‬
‫تهران‪ :‬مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران‪.‬‬

‫‪ .2‬برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به‪ :‬مرادی مقدم‪ ،‬مراد (‪« ،)1385‬تاریخ سیاسی و اجتماعی پش ‌تکوه‬
‫در دوران والیان فیلی»‪ ،‬فصلنامه مطالعات ملی‪ ،‬سال هفتم‪ ،‬شماره ‪ ،25‬صص ‪.71-96‬‬

‫‪179‬‬