Page 72 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 72
تاریخ،فرهنگوهنراستانکرمانشاه
استامپی و استوانه‌ای ساخته شده در ایران و زاگرس مرکزی پنداشت .یکی از مهم‌ترین
ابهامات در زمینة ُمهرسازی تپه گیان ،این است که با وجود تعداد بسیار اندک از ُمهرهای
استوانه‌ای ،اثر ُمهرهای کشف شده در این تپه از لحاظ شمایل‌شناسی از تنوع بسیار بالایی
برخوردار است .با توجه به استفاده گسترده از مهر در فن مدیریت و تجارت فرامنطقه‌ای،
ب ه‌دست آمدن انواع ُمهرها از گیان نشان‌دهندة استفاده از مهر و وجود طبقات اجتماعی
در محل گیان و اقوام ساکن در این محوطه و همچنین وجود دادوستد با سایر محوطه‌های
منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است .نکته قابل توجه دیگر‌آن است که نقش‌های به‌کار رفته
بر روی ُمهرهای مکشوف از گیان ،قرابت تنگاتنگی با محوطه‌های هم‌افق خود مانند
سیلک ،سفالین ،حصار و مخصوص ًا تل‌باکون را نشان می‌دهند .در تپه گیان نقش‌مایه‌ها،
تشابهات مختلفی از ساده‌ترین نقوش و تا پیچیده‌ترین شمایل‌ها (صحنه‌های‌آیینی و)...
مربوط به سنت ُمهرهای استامپی و استوانه‌ای را به‌صورت خطی و مشبک خطی با تصاویر
هندسی مانند مربع ،مثلث ،دوایر و نقوش مخطط تزیینی ،صلیب ،مشبک ،هاشور و متقاطع
و نقش‌مایه‌های انسانی حیوانی‌و ...است که آنها را به‌صورت به‌هم پیوسته نشان می‌دهند
که به‌طور مکرر بر روی ُمهرها استفاده شده‌اند .این صحنه‌ها از قرارگرفتن عناصر مختلفی
مانند ریزنقش‌ها و نقش‌مایه‌های‌گوناگون در كنار یكدیگر ،روایت‌كنندة موضوعات مختلف
از اندیشه و اعتقادات سازندگان ُمهرها هستند .نکته قابل توجه و قابل قبول در بحث
شمایل‌نگاری ُمهرها این است که هدف از ساخت و آرایش ُمهرها جنبة تزیینی‌آن نبوده،
بلکه کاربردی در نظام مدیریتی داشته‌اند .این ُمهرها دارای کارکردهای مختلفی همانند بیان
مالکیت و مسئولیت ،کنترل دسترسی به انبارها و یا گاهی به‌عنوان طلسم یا تزیینات فردی
بوده‌اند و همواره سعی شده در این روند از شمایل‌های زیبا و پیچیده استفاده شود تا از جعل
و سوء‌استفاده‌های احتمالی ،جلوگیری شود .همان‌طور که مشاهده شد در ساخت ،کاربرد،
آفرینش و بهره‌مندی از نقش‌مایه‌ها و شمایل‌نگاری ُمهرها ،از یک شیوه و اسلوبی همسان
در تپه گیان و سایر محوطه‌ها از آغاز هزارة پنجم ق.م .در دوران روستانشینی متأخر و
شهرنشینی فلات ایران ،پیروی شده است.
70
