Page 69 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 69
مطالعهایکونوگرافیمهرهاواثرمهرهایپیشازتاریخحوزۀ فرهنگیزاگرسمرکزی
شباهت‌های زیادی با سنت‌های ُمهرسازی در لایه‌های Vو IVمعبد سین دارند و همچنین با
سبک جمدت‌نصر بین‌النهرینی مرتبط هستند .وجود این سبک ُمهرسازی و طرح زمینه ،لزوم ًا
مربوط به معاملات نمی‌شوند ،ولی اشاره بر سطحی از فناوری و پیچیدگی اجتماعی و اقتصادی
در سه مکان فوق‌الذکر دارد .گرچ هآن‌ها اشاره بر عملکرد یا اهمیت مشابهی در هر محوطه
ندارند ،ولی این تکنیک حکاکی و نوع نقوش می‌تواند ب هخوبی سطوح تشابه و پیچیدگی
اقتصادی و اجتماعی را در هر سه محوطه نشان دهد .گرچه حضور فرهنگ بین‌النهرین جنوبی
در شمال فلا ت‌مرکزی در اوایل هزارة سوم ق.م .بسیار کاهش و یا حتی پایان‌یافته است،
ولی ُمهرهای استوانه‌ای با سبک تقریب ًا یکسان هنوز مورد استفاده قرار می‌گرفته است .از
دورة‌اورو کمیانی در بین‌النهرین تغییر بنیادینی در سبک‌های ُمهرسازی پدید‌آمد .افزایش
سلسله مراتب طبقاتی اقتصادی و اجتماعی منجر به ظهور سیستم‌های سلسل ه مراتبی پیچیده
در رد‌ههای مختلف تصمیم‌گیری و مسئولیت‌داری شد و موجب پیدایش مدیران متعدد در
دوره‌های مختلف شد ،چنان که استفادة عمومی از ُمهرها افزایش یافت و همچنین استفاده
از ُمهرها برای شخصیت‌های دارای مسئولیت بالا ضروری شد و عملکرد ،شیوه ،تکنیک
و ف نآوری ساخت آنها به‌سرعت در تمامی نواحی بین‌النهرین و فلات ایران رسوخ پیدا
کردُ .مهرهای استوانه‌ای به‌واسطة افزایش زمینة تمثیلی و تجسمی ،تصاویر گسترده ذهنی
را به راحتی منتقل کرده و استفاده از این مهرها برای اشخاص مسئولیت داشت .در واقع
سنگ‌تراش در مهرهای استوانه‌ای با آزادی عمل و مکانی که شکل و حالت استوانه برای
به‌دس تآوردن تصویری نامحدود ایجاد م یکرد ،سطح توپی مدور ِگلی یا لوح را م یساخت
(یوسف یزشک.)214-208 :1389 ،
شکل .12اثر ُمهرهای استامپی و ُمهرهای استوانه‌ای مکشوف از کاوش تپه سفالین -ورامین (حصاری و
یوسف یزشک16 :1388 ،؛ تصویر .)4
67
