Page 32 - فصل اول-جغرافیای تاریخی/ استان کردستان

‫جغرافیای تاریخی‪32/‬‬

‫بهرة سوم‪ :‬تقسیمات کشوری‪ ،‬اسامی شهرها‪ ،‬بخشها‪ ،‬دهستانها و روستاهای تابعه‬

‫برگرفته از کتاب سرگذشت تقسیمات کشوری ایران (ج‪)5 .‬‬

‫كردستان در دورة قاجار‬
‫كردستان از سال ‪ 1285‬تا ‪1316‬‬
‫در سال ‪1319( 1280‬ه‪.‬ق) كشور با دوازده ولایت اداره میشد كه یكی از این ولایات كردستان بود‪ .‬شهرهای عمدة‬
‫ولایت كردستان در این دوره عبارتاند از‪ :‬كرمانشاه‪ ،‬سنه و سنندج كه در این میان كرمانشاه و كردستان‪ ،‬هریك حكومتی‬
‫جداگانه داشتند (نجمالدوله‪ .)87-86 :1319 ،‬گروس در این دوره جزء كردستان و حاکمنشین [آن] بیجار بود (همان‪.)102 ،‬‬
‫در سال ‪1325( 1286‬ه‪.‬ق)‪ ،‬كردستان (یا اردلان) از سنه (یا سنندج)‪ ،‬بانه و كرمانشاهان تشكیل شده بود‪ .‬از قصبات‬
‫معروف كردستان‪ ،‬سقز و اورامان و بیجار حاكمنشین گروس بود (صفیخان‪ ،‬بیتا‪.)54 :‬‬
‫در سال ‪1325( 1286‬ه‪.‬ق) و طبق مادة اول قانون تشكیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حكام‪ ،‬كشور به ایالات و‬
‫ولایات تقسیم شد‪ .‬مادة دوم این قانون‪ ،‬ایالات ایران را آذربایجان‪ ،‬فارس‪ ،‬خراسان‪ ،‬كرمان و بلوچستان اعلام كرد‪1.‬‬

‫وضعیت منطقة كردستان در این تقسیمبندی مشخص نشده بود‪.‬‬
‫در سال ‪ 1300‬در برخی منابع ایران به چند ناحیه تقسیم شده است‪ .‬بر این اساس ولایات لرستان‪ ،‬كرمانشاهان و كردستان‬
‫كه گروس هم جزو آن ذكر شده در ناحیة مغرب ایران قرار گرفتهاند (نجمی تبریزی‪1341 ،‬ه‪.‬ق‪ )62 :‬اسامی شهرها‪ ،‬بلوكات و‬

‫قصبات معتبره ایالت كردستان (یا اردلان) براساس این تقسیمبندی بهشرح ذیل است‪:‬‬
‫شهر سنندج‪ ،‬سقز‪ ،‬بانه‪ ،‬مریوان‪ ،‬اورامان تخت (قریه رزاو)‪ ،‬اورامان لهون (قریه نوسو و هجج و طویلی)‪ ،‬جوانرود (قصبه‬
‫پاوه)‪ ،‬روانسر‪ ،‬اسفندآباد‪ ،‬قریة قصلان‪ ،‬جامه شوران‪ ،‬ئیلان و امیرآباد‪ ،‬هوباتو و سارال و قرهتوره‪ ،‬كرفتو‪ ،‬تیلكو‪ ،‬خورخوره‪،‬‬
‫حسینآباد‪ ،‬كلاترزان‪ ،‬ژادرود [ژاورود]‪ ،‬پالنكان پیلاور‪ ،‬كاورود و سورسور‪ .‬در این تقسیمبندی‪ ،‬از ولایت گروس بهصورت‬
‫ولایتی مستقل یاد شده است‪ .‬بلوكات و قریههای گروس نیز عبارتاند از‪ :‬بیجار‪ ،‬پیرتاج‪ ،‬خسروآباد و خوشمقام (همان‪،‬‬

‫‪.)125‬‬

‫اولین سند رسمی درخصوص تقسیمات كشوری كردستان مربوط به تاریخ ‪ 1303/7/2‬به شمارة ‪ 938‬است‪ .‬در این سال‬
‫كردستان به هجده بلوك با مركزیت شهر سنندج تقسیم شده است كه عبارتاند از‪ :‬بلوكات شمال مشتمل بر بانه‪ ،‬تیلكوه‪،‬‬
‫حسینآباد‪ ،‬خورخوره‪ ،‬سارال‪ ،‬سقز‪ ،‬قراتوره و هوباتو بلوكات جنوب مشتمل بر ژاورود‪ ،‬كلاترزان‪ ،‬كمره و گاورود بلوكات‬
‫غرب مشتمل بر اورامان تخت‪ ،‬اورامان لهون و مریوان بلوكات شرق مشتمل بر اسفندآباد‪ ،‬چهاردولی و ئیلاق (به مركزیت‬

‫قروه) است (سازمان اسناد ملی ایران‪ ،‬شماره ردیف‪.)290000332 :‬‬

‫‪ .1‬برای آگاهی از مفاد قانون چهاردهم ذیقعده ‪ ،1325‬ر‪.‬ک به‪ :‬فریدیمجید‪ ،‬فاطمه (‪ .)1390‬سرگذشت تقسیمات کشوری ایران‪ :‬از ‪ 1285‬تا‬
‫‪1385‬ه‪.‬ش (ج‪5 .‬؛ فاطمه دفتری و نجمه ملکپور‪ ،‬مولفان همکار؛ حسن حبیبی‪ ،‬مقدمهنویس)‪ .‬بنیاد ایرانشناسی‪.‬‬