Page 30 - فصل اول-جغرافیای تاریخی/ استان کردستان
P. 30
جغرافیای تاریخی30/
هزار قدم با قلعه شاهآباد مسافت دارد .میگویند این دریاچه در اصل شهر بزرگی بوده که غرق شده است .مرحوم حاج فرهاد
میرزای معتمدالدوله یک حمام و یک مسجد خوب در آن قصبه دایر کرد و برای حمام و مسجد یک رشته قنات احداث
نمود و قنات را به میان قلعه برده و آبانبار بزرگی برای وقت ضرورت ساخته که از آب قنات پر میشود .تمام این بلوک
جنگل است و غالب آن درخت مازوج است .خاک این بلوک بسیار حاصلخیز است و استعداد هرگونه مزروعات را دارد»
(سنندجی.)43-42 :1366 ،
همانند شهر سقز که از روی وجهتسمیة آن میتوان پی برد که نامی باستانی است ،واژة مریوان نیز دلالت بر تاریخی
بودن این شهر دارد .چنانکه بیان شد ،مریوان را در تاریخ و متون قدیم ،مهروان مینامیدند که متشکل از واژه «مهر» و «وان»
بهمعنی جایگاه مهر نامیدهاند .باتوجهبه رواج آیین مهرپرستی در ایران پیش از اسلام ،سابقة تاریخی شهر مریوان به دوران
پیش از اسلام بازمیگردد .هرچند که سابقة حضور انسان در منطقة مریوان به دورههای پارینهسنگی و نوسنگی برمیگردد،
بااینحال ،مریوان در دوران پارت و ساسانی ،ماهیت یک منطقة مهم و مرکزی را در غرب ایران پیدا میکند .شاهد این مدعا،
تپة عظیم کلین کبود است .براساس کاوشهای باستانشناختی اخیر ،مشخص شده است که تپة کلین کبود با مساحتی نزدیک
به چهار هکتار ،یک اثر شاخص مرکزی از دورة اشکانی در دشت مریوان است (محمدی قصریان.)43 :1394 ،
در کتاب تاریخ کرد و کردستان دربارة مریوان چنین آمده است« :مریوان در طرف غربی شهر سنهدژ و در فاصلة هجده
فرسنگی آن واقع است .در جلگة مریوان دریاچهای موسوم به زَریبار (زریوار) وجود دارد که طول آن تقریباً یک فرسنگ
و نیم و عرضش یک فرسنگ است .در زمستان سطح دریاچه یخ بسته و از هرطرف میتوان از روی آن عبور کرد .در مواقع
لزوم همیشه دو هزار و پانصد نفر تفنگچی زبده از مریوان ،حاضر برای میدان جنگ میشدند .قریة کانیسانان که مرکز
خوانین مریوان است در سمت غربی دریاچه واقع است .در طرف شرقی دریاچه نیز قلعهای برای قشون ساخته شده که تاریخ
بنای آن در زمان ناصرالدینشاه و در سنة 1282ه.ق است .ساخت قلعه چهل هزار تومان هزینه داشت .در سنة 1286ه.ق
حاج فرهاد میرزای معتمدالدوله مقداری از وسعت قلعه کاسته و بر استحکام آن افزود و آن را قلعة شاهآباد نامید .در غرب
قلعة شاهآباد ،آبادی وجود داشت که آن را هم قلعه میگفتند .نزدیک به صد خانوار در این آبادی سکونت داشتند .حمام و
مسجد ممتازی هم در این آبادی بنا شد .فرهاد میرزای معتمدالدوله برای این آبادی یک رشته قنات احداث کرد و آب را به
میانقلعه برد .در آنجا آبانبار بزرگی برای مواقع ضروری ساخت که از آب پر میشد .در میانقلعه ،حوض بزرگی نیز وجود
داشت .قلعه بعدها بهدست حاج محمدعلیخان ظفرالملک که حاکم مُکری بود ،دچار تغییر شد؛ وی مقداری بر آبادی قلعه
و اطراف آن افزود و همچنین چند اتاق نشیمن و یک حمام هم در میان قلعه ساخت .در داخل قریه هم کاروانسرایی برای
تجار خارج و داخل و بارانداز بنا میکرد .در اوایل سلطنت پهلوی به دستور امیرعبداللهخان طهماسبی ،قلعه شاهآباد از نو
تعمیر شد .قلعه قدیم ولات اردلان که سرخاب بیگ بانی آن بود بر بالای کوهی و در چهار هزار قدمی قلعة شاهآباد واقع
است .بلوک مریوان هم جنگل است و هم درختستان .ثمرهای جنگلی عمده مریوان عبارتاند از گزنگبین و سقز که به
خارج نیز حمل میشوند .برنج و توتون نیز در مریوان به عمل میآیند» (مردوخکردستانی.)270 :1395 ،
