Page 46 - فصل دوم-سوابق تاریخی/ استان کردستان
P. 46
سوابق تاریخی46 /
ایران را داشت دست به سلسله اقداماتی مانند اسکان عشایر ،کش حجاب ،تغییر نظام آموزشی و استةرار عدلیه نوین زد که
برخی از این اقدامات با ساختار ایلی و عشایری مناطق کردنشین همخوانی نداشت .کش حجاب و جلوگیری از پوشش
ُکردی زنانه و مردانه و اجبار به پوشش لباس متحدالشکل باعث واکنش کُردها شد .ملا خلیل در میان کُردهای سردشت و
مهاباد در مةابل این خواستة حکومت قیام کرد (فاروقی .)216 :1383 ،اسکان عشایر در کردستان هم مانند سایر نةاط ایران به
آسانی صورت نگرفت.
با اسکان عشایر ساختار ایلیاتی و شیوة زندگی مردمان ایل تغییر کرد و تفنگ که نةش اساسی در زندگی عشایر داشت
از آنها گرفته شد .نتیجة آن نارضایتی عشایر و بروز و مةاومتهایی از جانب آنها بود .این مةاومتها باعث شد که عماا
حکومت به زور متوسل شوند که عاقبت ضمن قتل و کشتار افراد مؤثر و بانفوذ ایل ،عشایر گلباغی ،مندمی ،لهونی و چند
ایل دیگر کردستان علاوهبر خلع سلاح ،اموالشان به تاراج رفت و خود به قم و سمنان تبعید شده و گروهی نیز ناچار به عبور
از مرز و اسکان در عراق شدند (کعبی.)131 :2014 ،
یکی دیگر از حوادث مربوط به کردستان در دورة پهلوی ،شورش محمدرشیدخان بانه بود که در خلاا جنگ جهانی دوم
شروع شد و تا مدتی پس از آن ادامه داشت .محمدرشیدخان شهرهای بانه و سةز را از سلطة نیروهای دولتی خارج کرد؛ اما در
حرکت بهطرف سنندج موفةیتی بهدست نیاورد و عشیرة تیلکو که بهکمک نیروهای دولتی وارد جنگ شده بودند؛ او را شکست
دادند (ارفع.)108-111 :1382 ،
در حکومت خودمختار قاضی محمد در شمااغرب ایران در دورة پهلوی دوم که به نام جمهوری مهاباد هم شناخته
میشود؛ همانند قیام سمکو فةط شهرهای سةز و بانه از استان کردستان حضور قطعی و عملی داشتند و توافةات اولیه بین
سران کُرد و ژنراا رزمآرا در سةز (همان )140 ،اتفاق افتاد .یکی از این توافةات اولیه ،دیدارهای دوگانهای است که در
روستای سرا (بین سةز و بوکان) ،میان رزمآرا و قاضی محمد صورت گرفت (سجادی .)278 :1379 ،حکومت خودمختار
قاضی محمد تنها حدود یک ساا دوام آورد .با سةوط این حکومت ،ارتش ،سران آن ازجمله قاضی محمد را اعدام کرد.
پس از سرکوب نیروهای خودمختار کردستان در دورة پهلوی اوا ،انةلاب سفید و اصلاحات ارضی در دورة محمدرضا
شاه پهلوی ،قدرت خوانین و رؤسای ایلات و عشایر تةریباً بهصورت کامل از بین رفت و حوادث بعدی هم نتوانست آنها
را به کانون منازعات و قدرتطلبیها برگرداند .در دورة پهلوی دوم جریانهای روشنفکری ،تشکیل احزاب و تحولات
سیاسی باعث شد که در سراسر ایران احزابی بهصورت آشکارا یا پنهانی به وجود بیایند که کردستان هم از آن بینصیب
نبود .حزبهای کومله ،دموکرات ،مکتب قرآن و ...ازجمله این احزاب بودند که در دورة پهلوی به وجود آمدند و فعالیت
آنها اگرچه در ایام پس از پیروزی انةلاب اسلامی در ساا 1357هم ادامه داشت؛ اما دیگر با شرایط سیاسی و اجتماعی
ایران همسو نبود.
