Page 44 - فصل دوم-سوابق تاریخی/ استان کردستان
P. 44
سوابق تاریخی44 /
کلات ارزان :در غرب شهر سنندج به فاصلة یک الی هشت فرسنگ حد این بلوک است .در یکی از دهات این بلوک
که نگل نام دارد ،مسجدی قدیمی است که به مسجد عبدالله عمر مشهور است .همچنین قرآن بزرگی با قدمت هزار
ساله و به خط کوفی در این مسجد وجود دارد.
کرهوز :این بلوک در طرف غربی شهر سنندج به فاصلة ده فرسنگ واقع است .طایفة کوماسی در این بلوک ساکن هستند.
ژاورود :این بلوک به فاصلة چهار فرسنگ در جنوب شهر سنندج واقع است.
هوباتو ،سارال ،قراتوره :این سه محل در یک بلوک قرار دارند .این بلوک به فاصلة ده الی دوازده فرسنگ در شماا سنندج
واقع است .یکی از دهات این بلوک موسوم به هزار کانیان (کانی در زبان کردی بهمعنی چشمه است) ،هزار چشمه دارد.
امیرآباد ،پلنگان ،بیلاور :این سه محل بهعلت نزدیکی به یکدیگر در یک بلوک قرار دارند .این بلوک ما بین جنوب و
شرق و به فاصلة هشت الی دوازده فرسنگ واقع شده است .بیلاور نیز با کرمانشاهان همسایه نزدیک بوده و از قریة
مروارید به بعد از محل بیلوار (بیلاور) خارج و جزو محل سورسور میشود.
حسنآباد :این بلوک به اسم آن مشهور است و قریهای در یک فرسنگی شهر سنندج بوده که در جنوب شهر واقع است.
کوهی در طرف جنوب به این قریه اتصاا دارد که در بالای آن قلعة بسیار محکم حسنآباد قرار دارد .رودخانه شهر
(قشلاق) و گاوهرود ،دو رودخانة بزرگ در این بلوک جریان دارند.
حسینآباد :در شماا شهر سنندج واقع است و سیوچهار پارچه دهات و حدود پنج هزار نفوس دارد (وقایعنگار کردستانی،
.)37-58 :1381
عبدالةادر بن رستم بابانی هم حدود کردستان را به شرح زیر نوشته است« :مجموع اکراد شانزده فرقهاند که فرقه اوا آن
را کردستان اردلان میگویند که طوا مملکت آن از بوکان مکری الی سرحد گرمسیر زهاب ،چهلوهفت فرسنگ و عر
آن از کریوهی چةان متصل به خاک شهر زور تا کوه آلمه قلاغی همدان چهلودو فرسنگ است» (بابانی.)33 :1377 ،
وسعت خاک سنه ،یعنی مساحت سطح کردستان اردلان ،تةریب ًا 2250فرسنگ است و طوا کردستان از بوکان مکری تا
سرحد گرمسیر زهاب پنجاه فرسنگ است .ثلث وسعت خاک کردستان تةریب ًا جنگل و جباا و مابةی جلگه و اراضی است
(مردوخ کردستانی .)270 :1379 ،بنا به نوشته جیمزکلودیوس ریچ 52سرزمین سنه به چندین بلوک تةسیم میشود که به قرار زیر
است :جوانرود در جنوبغربی ،اورامان ،مریوان ،بانه ،سةز (در جادة تبریز) ،حسنآباد و اسفندآباد در جادة همدان (ریچ،
.)217 :1972میرزا شکرالله سنندجی در خصوص بلوکات کردستان مینویسد« :کردستان سنندج هجده بلوک حاکمنشین معتبر
دارد که چهار بلوک از آنها در واقع چهار قصبچه معتبر است .1 :اسفندآباد .2ایلاق .3حسینآباد ( .4امیرآباد ،پلنگان،
بیلاورات بیلاور) .5کلات ارزان .6کره وز ( .7هوباتو ،ساراا ،قراتوره) .8خورخوره .9تیلکو .10کرفتو .11سةز .12بانه
.13مریوان .14اورامان تخت .15اورامان لهون .16جوانرود .17روانسر .18شادیآباد» (سنندجی.)71-22 :1375 ،
تا پیش از مشروطه ،رجالی همچون حسنعلیخان امیرنظام گروسی ،عبدالحسن میرزای فرمانفرما و زینالعابدینخان
حسامالملک در حدود این خطه حکمرانی داشتند (وقایعنگار کردستانی.)221 :1381 ،
انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی
James Cloaudius Kich .52سفرنامه کلودیوس ریچ جزو سفرنامههای مفصلی است که یک جلد از آن به کردستان ایران و عراق اختصاص دارد
ریچ در 1820م .به کردستان سفر کرد و بهدلیل آگاهی او به زبان کردی و مراوده با کردها در طوا سفر ،سفرنامة او جایگاه مهمی دارد.
