Page 45 - فصل دوم-سوابق تاریخی/ استان کردستان
P. 45
/45استان کردستان
در جریان انةلاب مشروطه و پس از آن هرکدام از شهرهای استان کردستان نةشی را ایفا کردند .در سنندج حدود نه ماه
بعد از انةلاب مشروطه میرزا اسماعیل ثةهالملک ازطریق شیخ محمد مردوخ کردستانی ،امام جمعة سنندج به برپایی نهادهای
دموکراتیک و انجمنهای مشروطهخواه اقدام کرد و انجمن صداقت را به ریاست مردوخ به وجود آورد .انجمنهای هیئت
کارگران ،حةیةت ،اخوت و صلاحت نیز در سنندج دایر شد .با عزا ثةهالملک و به قدرت رسیدن عزیزالله میرزا ظفرالسلطنه
در دورة استبداد صغیر ،بساط مشروطهخواهی از سنندج برچیده شد .با پایان استبداد مجدد ًا مشروطهخواهی در سنندج رونق
گرفت (کلهر.)54 :1385 ،
در سةز ،جوانان طرفدار مشروطه ،جبهة نجات را تشکیل داده و تعدادی از جوانان سةزی به تبریز رفته و در کنار
ستارخان و باقرخان در مةابل استبداد محمدعلی شاه مةاومت کردند .یکی از مجاهدان حاضر در این جنگها شرح حضور
خود و سةزیها و حوادث روزهای سخت و مةاومت دلیرانة مشروطهخواهان و مجاهدان را توضیح داده است (ن.ک به
نیلوفری .)1388 ،در بیجار (گروس) هم مشابه سةز ،فرج گروسی به فرماندهی علی رضاخان گروسی و افتخار نظام گروسی به
طرفداری از سردار ملی و سالار ملی بهسوی تبریز شتافتند .سایر شهرهای کردستان و عشایر و طوای این استان هم نةشی
شبیه به این شهرها داشتند.
مهمترین حادثه پس از انةلاب مشروطه در کردستان ،غائله سالارالدوله بود .او که خود را شایسته قدرت و برتر از سایر
شاهزادگان برای حکومت ایران میدانست برای مدتی توانست عشایر ُکرد را با خود متحد کند .سالارالدوله قصد داشت در
دوران استبداد صغیر و با همراهی و پشتیبانی عشایر ُکرد و مشروطهخواهان ،تهران را فتح و قدرت و شکوه از دسترفتة
قاجاریه را بازگرداند و خود شاه ایران شود؛ اما شتاب و ناپختگی او در اقداماتش سبب شد که برخی مشروطهخواهان در
تهران به امید جلب نظر محمدعلی شاه به مشروطه از او دوری کنند .همچنین عشایری که همراه وی از کرمانشاه روانة تهران
شدند در نزدیکی نهاوند از نیروهای دولتی شکست خوردند و سالار به کنسولگری انگلستان در کرمانشاه پناهنده شد
(معتمدی.)206-202 :1347 ،
جنگ جهانی اوا فرصتی شد که ایرانیان از زیر سلطة سهمگین روسیه و انگلیس خارج شوند .ازاینرو ،صداهایی از
داخل ایران از سوی عشایر ،روحانیان و نظامیان به هواخواهی از آلمان به گوش میرسید .در کردستان هم اوضاع شبیه به
شرایط کلی کشور بود .دولت عثمانی آشکارا در جبهة آلمان و بر ضد روس و انگلیس میجنگید .فتوای سلطان عثمانی
ُکردها را هم وارد جنگ با روسیه کرد .از شماا تا جنوب کردستان عشایر بهصورت جداگانه به جنگ با روسها پرداختند؛
اما قدرتشان در مةابل نیروی رزمی و جنگی روسی ضعی بود و روسها توانستند بخشهای مختل کردستان را تسخیر
کنند .قدرتگیری و مسلحشدن ُکردها برای مةابله با روسها طی جنگ جهانی اوا و ناتوانی دولت مرکزی ایران ،زمینه را
برای رشد تمایلات گریز از مرکز زمینداران بزرگ فراهم ساخت که بارزترین نمونة آن اسماعیل آقا سمکو (سیمیتةو) بود
(برزویی .)144 :1378 ،بهدنباا آشفتگی و هرجومرج ناشی از عةبنشینی روسها و عثمانیان در اواخر جنگ جهانی اوا،
سمکو مناطق کردنشین غرب دریاچة ارومیه را تصرف کرد .قیام سمکو در میان ُکردهای آذربایجانغربی اتفاق افتاد و از
شهرهای استان کردستان اگرچه سةز ،بانه ،دیواندره و سنندج به تصرف آنها درآمد؛ تنها سةز و بانه به نسبتی جزئی وارد
این حرکت شدند .سیمیتةو در ساا 1309بهدست نیروهای دولتی و در اشنویه کشته شد (عاقلی ،1380 ،ج.)818 :2 .
در دورة رضاشاه و تحت سیاست مدرنسازی ایران سلسله اتفاقات و حوادثی روی داد که جدا از ساختار سیاسی ،وضعیت
فرهنگی و اجتماعی مناطق کُردنشین را در آستانة تغییری بزرگ قرار داد .رضاشاه که پس از سفر به ترکیه قصد مدرن کردن
