Page 42 - فصل دوم-سوابق تاریخی/ استان کردستان

‫سوابق تاریخی‪42 /‬‬

‫رواندز و عمادیه را به بابا اردلان داده است‪ .‬وقایعنگار‪ ،‬ساا مرگ بابا اردلان را ‪606‬ه‪.‬ق‪ .‬نوشته است (وقایعنگار کردستانی‪:1364 ،‬‬
‫‪ )115‬و ازآنجاییکه هجوم چنگیز به ایران در ساا ‪616‬ه‪.‬ق‪ .‬اتفاق افتاد که براساس نظر وقایعنگار‪ ،‬واگذاری شهرهای کردنشین‬
‫به بابا اردلان نمیتواند صحیح باشد‪ .‬همچنین وی دربارة تشکیل حکومت بهدست اردلان بهعنوان سرسلسلة والیان محلی‬
‫کردستان مینویسد‪« :‬اردلان با طایفه خود چندی در موصل و دیاربکر ریاست و بزرگی داشته به مةتضای تةدیر با جمعی از‬
‫طایفه و اتباع خود مهاجرت کرده به شهر زور آمده و در آن ناحیه در تاریخ پانصد و شصت و چهار هجری حکومت مستةله را‬
‫یافته ‪ ...‬چهل و دو ساا در شهر زور و نواحی کردستانات بالاقتدار حکمران و صاحب اختیار بوده‪ .‬در اواخر عمر به امر‬
‫چنگیزخان کوی و حریر و شهر بازار و روانداز و عمادیه نیز به تصرف او آمده و استةلاا تمامی حاصل نموده ‪( »...‬همان‪:1381 ،‬‬

‫‪.)81-82‬‬

‫براساس برخی تحةیةات جدید‪ ،‬شروع حکومت خاندان اردلان از دورة سرخاببیگ اردلان و از دورة شاه طهماسب‬
‫صفوی بود‪ .‬براساس این تحةیةات‪ ،‬ارتباط خاندان اردلان با حکومت صفویه فرازونشیب زیادی داشت و در یک دورة‬
‫‪ 180‬ساله (از زمان شاه طهماسب تا سةوط صفوی)‪ ،‬بیستوچهار نفر بر اردلان حکومت کردند‪ .‬از این تعداد‪ ،‬هجده تن از‬
‫خاندان اردلان‪ ،‬پنج نفر اعزامی از دربار صفوی و یک نفر از طایفة بابان سلیمانیه بودند که برخی از این افراد بیش از یکبار‬
‫حکومت داشتند‪ .‬در زمان صفویه نام سه تن از حکمرانان اردلان نمود بارز داشت؛ سرخاببیگ بهعنوان پایهگذار ارتباط‬
‫سیاسی و حکومتی با صفویه‪ ،‬خان احمدخان معاصر و تربیتشدة شاه عباس و سلیمانخان در مةام بنیانگذار شهر سنندج‬

‫بهعنوان مرکز سیاسی و اداری حکومت اردلان (هادیان‪.)74 :1389 ،‬‬
‫در دورة صفوی کردستان والینشین بود و ازنظر مرتبه‪ ،‬بعد از والی عربستان‪ ،‬لرستان و گرجستان در جایگاه چهارم قرار‬
‫داشت (میرزاسمیعا‪ .)5 :1368 ،‬جدا از اهمیت مةام والیگری‪ ،‬مذهب نیز در قرابت به دستگاه صفوی تأثیر بهسزایی داشت؛ به‬
‫همین دلیل خاندان اردلان و اتابکان لر که مذهب شیعه داشتند‪ ،‬موردتوجه خاص سلطان بودند (رهربرن‪ .)143 :1349 ،‬این والیان‬
‫ضمن حق تعیین خوانین در قلمرو خود‪ ،‬مختار به تعیین جانشین خود بودند که تکالی ویژهای برعهده آنها بود؛ ازجمله والی‬
‫لرستان تاج شاه را نگاه میداشت و والی کردستان از تزئینات شاه که دو بند شمشیر الماسنشان بود محافظت میکرد (طاریمرادی‪،‬‬

‫‪.)53 :1391‬‬

‫محل حکمرانی اردلانها سرزمین اردلان و مرکز حکمرانی آنها در ابتدا قلعة حسنآباد و سةس قلعة شهر سنه – سنهدژ‬
‫‪ -‬سنندج بود (قصری‪.)23 :1381 ،‬‬

‫اشغاا سرزمینهای کردنشین بهدست عثمانیها در دورة صفوی‪ ،‬چندان طوا نکشید‪ .‬نادرشاه افشار با فراخواندن قبایل‬
‫کرد‪ ،‬نواحی غربی ایران را بازپس گرفت (زکی‪ .)160-158 :1377 ،‬کریمخان زند‪ ،‬بارها با عثمانی بر سر موضوع اعطای‬
‫پناهندگی به کردهای بابان و حمایت از آنان‪ ،‬درگیر شد‪ .‬وی همچنین گروهی از عشایر کرد ازجمله احمدوند و گوران را به‬

‫شیراز انتةاا داد (همان‪.)407 ،‬‬
‫درگیریهای مرزی بین ایران و عثمانی در زمان قاجار همچنان ادامه یافت و نیروهای عثمانی‪ ،‬سه ناحیة سلیمانیه‪ ،‬بدلیس و‬
‫حکاری از بلاد کردنشین را اشغاا کردند و از همان زمان مرزهای غیرفرهنگی و غیرتاریخی غرب ایران شکل گرفت که نواحی‬
‫کردنشین ایران را تةریب ًا به دو پاره تةسیم و زمینه برای برقراری مرزهای کنونی فراهم شد‪ .‬در هنگامة ضع دولت قاجار و‬
‫طمع استعمارگران شماا و جنوب به خاک ایران‪ ،‬یورشهای عثمانی به مرزهای غربی همچنان ادامه داشت (قادری‪.)51 :1387 ،‬‬
‫تا حدود ساا ‪1284‬ه‪.‬ق‪ .‬حکام محلی و کرد و در رأس آنان خاندان اردلان در این نواحی حکمرانی داشتند؛ اما در این ساا با‬