Page 37 - فصل دوم-سوابق تاریخی/ استان کردستان
P. 37
/37استان کردستان
فرهاد سوم اشکانی برای مطیعکردن کردها به سرزمینهای کردوئن لشکرکشی کرد که بینتیجه ماند؛ اما در زمان اشک سیزدهم
و در نبرد بین ایران و روم ،کردوئن به قلمرو اشکانیان اضافه شد .در دورة اردوان سوم نیز بر سر این ناحیه بین ایران و روم
جنگهای زیادی درگرفت تا اینکه در دورة نرون تحت سلطة روم درآمد (رشیدیاسمی.)98-99 :1366 ،
ساسانیان
ساسانیان آخرین حکومت از مجموعه حکومتهای چهارگانه ایران باستان هستند که در فاصله سااهای 226تا 651میلادی
حکومت کردند .اولین شاه این سلسله ،اردشیر پاپکان بود .او ضمن تأسیس حکومت ،دین زرتشت را بهعنوان دین رسمی کشور
برگزید و از آن به بعد دین زرتشتی بهعنوان یکی از ارکان اصلی حاکمیت دولت ساسانی پذیرفته شد.
پادشاهان مشهور این سلسله شامل شاپور اوا و دوم ،بهرام گور ،قباد ،یزدگرد ،خسرو اوا (انوشیروان) خسرو دوم
(پرویز) بودند .نکتة جالبتوجه در حکومت ساسانی به قدرت رسیدن زنان و پادشاهی پوراندخت و آذرمیدُخت در
سااهای پایانی حکومت ساسانی است.
آنچه از تاریخ سیاسی ساسانیان مربوط به کردستان حاءز اهمیت است؛ نامة اردوان پنجم آخرین شاه اشکانی خطاب به
اردشیر پاپکان مؤسس بعدی سلسلة ساسانی است« :ای کُردزاده که در خیمه کُردان پرورده شدهای ،از حد برون رفته و مرگ
خویش را پیش انداختهای ( »...طبری .)2/583 :1362 ،دربارة این عنوان و کاربرد آن بحثهای متفاوتی صورت گرفته است.
نظر غالب این است که کاربرد این عنوان بهصورت تحةیرآمیز و مترادف با اصطلاحات کوهنشین ،ناآشنا به حکومت،
کمبهره از تمدن ،چادرنشین ،غارتگر و کولی به کار رفته باشد؛ اما آنچه اهمیت دارد وجود این احتماا است که ُکردها در
قلمرو اشکانی و ساسانی شناخته شده بودند و بهعنوان نیروی مؤثری در جنگها و احتمال ًا بهصورت روزمزد در خدمت
حکمرانان قرار میگرفتند .رشید یاسمی معتةد است ،طایفة کرد شبانکاره ،از نوادگان اردشیر ساسانی بودند (رشیدیاسمی،
.)169 :1366
واژة کردستان همانند ادوار پیشین ،در دورة ساسانی نیز نامی آشنا نبود .ایران عصر ساسانی به چهار قسمت (کوست)49
تةسیم شده بود که عبارت بودند از:
خورآسان :جایی که خورشید از آنجا بیرون میآید ،شامل مناطةی همچون خراسان امروزی ،سغد و خوارزم.
خوربران :جایی که خورشید در آنجا غروب میکند ،شامل عراق ،کرمانشاهان ،کردستان و دیگر ولایت غربی.
باختر :بهمعنی شماا ،شامل آذربایجان ،ارمنستان ،گرجستان ،قفةاز و مازندران.
نیمروز :بهمعنی جنوب ،شامل خوزستان ،پارس ،کرمان ،سکستان.
هریک از این کوستها فرمانروای جداگانهای داشتند که به آن مرزبان یا پاذوسبان میگفتند.
کوست خوربران که کردستان هم بخشی از آن بود ،محل تلاقی و رویارویی ساسانیان با رومیها بود و جنگهای متعددی
در این نواحی بین این دو قدرت بزرگ جهان آن روزگار روی داده است .جنگهای ایران و روم و انعکاس آن در منابع
تاریخنگاری رومی یکی از معدود منابع آشنایی با تاریخ کردها و قلمرو آنان در دورة ساسانی است؛ چراکه در تاریخنگاری
دورة ساسانی به حکمران و نام شهرها و محل اسکان و استةرار ُکردها بهعنوان قومی مؤثر اشاره نشده است .نکتهای که میتوان
.49کوست یا کست یکی از واحدهای تةسیمات کشوری ایران در زمان ساسانیان بود.
