Page 38 - فصل دوم-سوابق تاریخی/ استان کردستان
P. 38
سوابق تاریخی38 /
آن را به تاریخ کُردها از ابتدا تا دورة سلجوقی تعمیم داد؛ این است که در این مةاطع تاریخی ،نام کردستان رایج نبود و نام اقوام
را نه با ملیت و محل استةرارشان ،بلکه با نام ایلات و عشایر آنها که شهرتی عام داشت ،میشناختند .بنابراین در دورههای
طولانی از تاریخ ایران بیشتر به نام ایلات و عشایر اشاره شده است .این خصیصه در دوران اسلامی بسیار بیشتر نمایان است.
پس از سةوط مداین و فرار یزدگرد سوم ساسانی به منطةة حلوان در حدود کردستان ،نام این منطةه در منابع تاریخی مطرح
شد .پس از شکست سةاه ایران از اعراب در نبرد جلولاء ،سةاه فاتح به فرماندهی قعةاع بن عمرو راهی حلوان شد و آنجا را نیز
تسخیر کرد (قادری.)34-33 :1387 ،
دوران پس از اسلام
فتوحات اسلام در ایران در زمان پیامبر اسلام (ص) و خلیفة اوا صورت نگرفت؛ بلکه در زمان خلیفة دوم بود که اعراب
مسلمان در جنگهای قادسیه (چهارده ه.ق ،).جلولا (شانزده ه.ق ).و نهاوند (یکم ه.ق ).سةاه ایران را شکست دادند .سعد
بن ابی وقاص در ساا هجده هجری قمری ،عیا بن غنم را مأمور شهرهای نصیبین ،رها ،ماردین و دیاربکر کرد .دو ساا
بعد ،عتبى بن فرقد سلمی که خلیفه مستةیم ًا او را بهعنوان حاکم موصل انتخاب کرده بود ،بةیه نةاط موصل و جزیره و دژهای
کردان را گشود و به حدود اورمیه ،خوی و سلماس رسید و آنها را نیز فتح کرد (بلاذری .)465 :1364 ،فتوحنویسان مسلمان،
به حضور کردها در نةاط مختلفی جدا از مناطق کردنشین ،ازجمله در استان فارس و در زمان فتوحات اشاره کردهاند
(رشیدیاسمی ،بیتا.)177 :
منابع اسلامی که تاریخ فتوحات را نوشتهاند کمک بسیار زیادی به تاریخ ،جغرافیا ،مردمشناسی و تاریخ اقتصادی و اجتماعی
ایران کردند .آنها برای اولین بار بهصورت ریز و دقیق نام بیشتر مناطق فتحشده را با خصوصیات دیگر آن نوشتهاند .در منابع اولیه
و البته تا قرن هشتم هجری قمری هم بهجای کلمة کردستان کلمة کوهستان به کار رفته است و منظور از آن سرزمینی بود که از
شماا به دیلمان و آذربایجان ،از غرب و جنوبغربی به سواد (عراق) و خوزستان ،از جنوب به پارس و کرمان و از شرق به بیابان
خراسان و توس محدود میشد .از حدود قرن سوم ه.ق به بعد ترجمة عربی کوهستان به نام الجباا به متون جغرافیایی اسلامی راه
یافت (لسترنج .)56 :1364 ،سرزمین کوهستان (الجباا) شامل دو کوره نهاوند و دینور بود .کوره دینور یا ماه دینور تةریب ًا تمامی
سرزمینهای فعلی استان کردستان و آذربایجان تا حدود دشت مهاباد را شامل میشد (همان.)202 ،
در دوران امویان و عباسیان ،تةریباً این سرزمین جزو مناطق جزیره ،عراق ،جباا ،آذربایجان ،موکان ،ارارات (آرارات)،
ارمنیه و روم (آسیای صغیر) بود (قادری .)35 :1387 ،در ساا 147ه.ق .و در خلافت ابومنصور عباسی ،کردها در موصل و علویان
در همدان قیام کردند .منصور ،خالد برمکی را برای سرکوب قیام فرستاد و شورش آنها را سرکوب کرد .شورشهای گاهوبیگاه
کردها در زمان خلافت مهدی عباسی و هارون الرشید همچنان ادامه یافت .در نبرد مأمون و امین عباسی کردهای ناحیة سنندج
(سنه) به امین پیوستند (طبری .)9/140-131 :1352 ،در ساا 225ه.ق .کردها به رهبری جعفر بن فهرجیس از اکراد موصل بر ضد
معتصم عباسی قیام کرده و سةاه خلیفه را به سختی شکست دادند؛ اما یک ساا بعد در نبرد با سةاه دیگرخلیفه به فرماندهی ایتاخ
شکست خورده و بسیاری مةتوا و اسیر شدند و جعفر فهرجیس نیز به زندگی خود پایان داد (ابناثیر.)6/361-360 :1867 ،
بهطورکلی در قرون اولیة اسلامی ،کُردها یکی از عناصر اصلی تشکیلدهندة شورشهایی بودند که بر ضد خلفای اموی و عباسی
اتفاق میافتاد .آنان در شورش موصل در زمان منصور عباسی ،قیام صاحب الزنج و لشکر یعةوب لیث صفاری نیز حضور فعاا
داشتند (گروه نویسندگان.)50-48 :1367 ،
