Page 55 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 55
/ 55استان کردستان
بهرة چهارم :وضعیت منابع آبی
منابع آبی
استان کردستان ازنظر منابع آبی یکی از غنیترین استانهای کشور محسوب میشود .ویژگیهای مناسب توپوگرافی و
اقلیمی و همچنین موقعیت خاص جغرافیایی ،سبب شده است این استان با میانگین بارندگی سالانه 505میلیمتر (براساس
میانگین بلندمدت هشت ایستگاه همدید استان) حوضة آبخیز رودخانههای پرآبی باشد که سه حوضة آبریز کلان کشور
شامل حوضههای دریای خزر (زیرحوضة آبی سفیدرود) ،دریاچة ارومیه و خلیجفارس را تغذیه میکند .این قابلیت همچنین
سبب شده است تا سدهای متعددی روی رودخانههای این استان احداث شود که همراه با دریاچة زریبار ،منابع آبی ساکن
آن را تشکیل میدهند .بارندگیهای بسیاری که در بخشهای غربی استان و مناطق مرتفع ،گاه به بیش از هزار میلیمتر
میرسد ،باعث غنای آبخوانهای زیرزمینی شده است .متأسفانه در دورههای اخیر بهدلیل برداشت بیرویه از منابع آب
زیرزمینی و پائین رفتن سطح ایستابی ،مسائلی بهویژه در بخشهای شرقی استان حادث شده است.
در یک چشمانداز کلی ،محدودة استان کردستان بین چهار حوضة آبریز از سه حوضة آبریز اصلی و بزرگ کشور ،یعنی
حوضههای آبریز دریای خزر ،دریاچة ارومیه و خلیجفارس تقسیم شده است .این چهار حوضه شامل حوضة زرینهرود و
سیمینهرود (حوضة آبریز ارومیه) ،حوضة آبریز سفیدرود (حوضة آبریز خزر) ،حوضة آبریز مرز غربی و حوضة آبریز
کرخه (حوضة آبریز خلیجفارس) میشود که حوضة اخیر کوچکترین مساحت را در استان کردستان دارد .این ویژگی
ازنظر هیدروگرافی و همچنین توپوگرافی ،موقعیت کمنظیری به این استان بخشیده است .ازنظر پستی و بلندی ،محدودة
استان کردستان به دو بخش تقسیم میشود؛ نخست ،ناحیة ناهموار و کوهستانی غربی است که غالب ًا حوضههای دریاچة
ارومیه و خلیجفارس را در بر میگیرد و دوم ،ناحیة هموار ،نسبتاً هموار و کمعارضة شرقی است که عموماً حوضة دریای
خزر را شامل میشود .این تقسیمبندی مبتنیبر یک خط تقسیم حوضهای است که حوضة کشیدة شمالی -جنوبی دریای خزر
را از حوضههای دریاچة ارومیه و خلیجفارس در بخش غربی جدا میکند .حوضة آبریز خزر که محدودة شهرستان قروه،
بیجار ،دیواندره و محدودههای کوچکی از شهرستانهای سقز و سنندج را در بر میگیرد با رودخانة قزلاوزن و زیرشاخههای
آن زهکشی میشود .حوضة آبریز دریاچة ارومیه عموماً شهرستان سقز و پهنههای کوچکی از شهرستانهای مریوان ،بانه
و دیواندره را در بر میگیرد که با رودخانة زرینهرود و زیرشاخههای آن زهکشی میشود .حوضة آبریز خلیجفارس عموم ًا
محدودة شهرستانهای سنندج ،کامیاران ،مریوان ،بانه و پهنه کوچکی از شهرستان دیواندره را در بر میگیرد که با چند
رودخانة مهم زهکشی میشوند .بخش اعظم این محدوده در شهرستانهای سنندج ،کامیاران و مریوان با رودخانة سیروان و
زیرشاخههای آن زهکشی شده و وارد خاک عراق میشود .بخش دیگر این محدوده در شهرستان بانه با جریانهای متعددی
زهکشی شده که نهایت ًا وارد رودخانة زاب میشوند .همچنین در بخش جنوبی شهرستان کامیاران نیز زهکشی در بخشی از
این محدوده با زیرشاخههای رودخانة رازآور که شمالیترین بخش حوضة کرخه است ،صورت میگیرد .جدا از حوضههای
آبریز کلان کشور (دریای خزر ،خلیجفارس ،دریاچة ارومیه) ،بهصورت ناحیهای حوضههای آبخیز استان کردستان مربوط
به رودخانههای قزلاوزن ،سیروان ،زاب ،زرینهرود ،سیمینهرود و رازآور (کرخه) هستند که هرکدام از این رودخانهها،
سرشاخههای مختلفی را دریافت میکنند.