Page 64 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 64
جغرافیای طبیعی64 /
الف) آبخوانهای مربوط به سازندهای سخت
بارزترین نمونه از این نوع ،آبخوانهایی هستند که در ساختارهای آهکی استان کردستان شکل گرفتهاند و به آبخوانهای
کارستی شهرت دارند .تاکنون مطالعه چندانی دربارة مقدار گسترش این نوع آبخوانها در گسترة استان ،صورت نگرفته است.
چنانکه پیشتر نیز اشاره شد ،بخشی از کوههای زاگرس مرتفع در جنوبغربی استان با روند شمالغربی – جنوبشرقی کشیده
شده است .در این بخش ،کوههای شاخ شکین ،ولانی ،شاهو ،کوسالان و کوههای اورامان قرار دارند که از جنوب شهرستان
کامیاران آغاز شده و تا غرب شهرستان مریوان ادامه مییابند .این رشتهکوهها بیشتر از آهکهای دوران دوم با غلبة واحد آهکی
بیستون تشکیل شدهاند که یکی از بهترین سنگ مخزنهای کارستی محسوب میشوند .در این بخش ،گستردگی سنگآهک،
وجود گسلها و درز و شکافهای تکتونیکی و همچنین تشکیل فروچالههای زیاد در سطح ناهمواریها ،شرایط بسیار مناسبی
را برای نفوذ آب حاصل از بارندگی و همچنین آب حاصل از برف فراهم کرده که سبب تغذیه هرچه بیشتر سفرههای کارستی
میشود .آب این آبخوانها معمولاً ازطریق چشمههای پرآبی که به سراب شهرت دارند در پای ناهمواریها و یا داخل
خطالقعرها تخلیه میشود .از چشمههای پرآب در این ناحیه میتوان به چشمههای باغ شیخ عمر پلنگان ،چشمههای تلوکسان و
قلوز در دیوزناو ،چشمههای سلین ،بلبر ،کماله ،چشمه قل در باغ شیخ عثمان در سروآباد و سراب مشهور به کانیبل اشاره کرد.
در منطقة کامیاران در آهکهای دوران سوم کوههای کرگان و زرنه نیز آبخوانهای کارستی گسترش چشمگیری دارند که
سرابهای معروف سرابکام ،توقه گویز ،قله ،کلاته ،قی خاله و ریسان را تغذیه میکنند.
در محدودة نوار سنندج -سیرجان نیز هرجا سنگهای آهکی حضور داشته باشند و عارضهای مانند غار شکل گرفته
باشد با این چشمههای پرآب برخورد میشود .در مقایسه با محدودة زاگرس ،آبخوانهای این نواحی گسترش چشمگیری
ندارند.
در سازندهای مربوط به ایران مرکزی نیز که بیشتر نواحی شرقی استان کردستان را در بر میگیرند ،سازندهای آهکی
گسترش بسیاری دارند .درواقع میتوان گفت هرکجا چشمهای با عنوان سراب شکل گرفته باشد ،میتوان انتظار داشت که
مربوط به آبخوانهای کارستی باشد .از این دست سرابها میتوان به سراب بیجار اشاره کرد .در مناطق اطراف شهر بیجار
سنگهای آهکی بخش فوقانی ارتفاعات آن را تشکیل میدهند و عوارض ژئوموریک آن مانند پل طبیعی ،غار و پناهگاه
سنگی دیده میشود.
دربارة میزان گسترش این نوع آبخوانها تاکنون مطالعة جامعی در سطح استان صورت نگرفته است؛ اما درمجموع،
آبخوانهای مربوط به سازندهای سخت ،یکی از کانونهای مهم استان کردستان برای تأمین آب شرب و همچنین باغداری
و کشاورزی است .این وضعیت در جنوبغربی استان بیشتر مشهود است.
