Page 20 - فصل چهارم-جغرافیای روستایی و عشایری/ استان کردستان
P. 20
جغرافیایی روستایی و عشایری20/
از سطح دریا ،گسترش یافتهاند .از عوامل محدودکننده در این نوع از مراتع میتوان به محدودیت خاک ،شیب ،وجود سنگلاخ
و بیرونزدگیهای سنگی و چرای مفرط اشاره کرد.
مراتع کمتراکم :وسعت مراتع کمتراکم در سطح استان حدود 392۰۰۰هکتار است .این نوع از مراتع ،توان تولیدی
کمتر از 25۰کیلوگرم در هکتار علوفة قابل برداشت دارند .مراتع کمتراکم حدود 28درصد از کل سطح مراتع استان را به
خود اختصاص داده است .این مراتع عمدتاً در نواحی شرقی استان مانند شهرستانهای قروه ،دهگلان ،بیجار و بخشی از
شهرستانهای سنندج و کامیاران گسترش یافتهاند (ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کردستان.)1399 ،
.2منابع آبی
استان کردستان به نسبت کل کشور از منابع آبی بیشتری برخوردار است و بهدلیل وضعیت توپوگرافی در نیمة غربی
استان ،رشد بیشتر منابع آبی را دارا است؛ بهطوریکه با وجود چشمههای فراوان ،استفاده از آبهای زیرزمینی بهشکل
حفر چاه ،نسبت به شرق استان بسیار کمتر است .در نیمة شرقی استان با وجود دشتهای حاصلخیز که قطب کشاورزی
استان محسوب میشوند ،برداشت بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی ،باعث افت سطح ایستابی آب در آبخوان دشت
دهگلان -بیجار شده که کاهش کیفیت آب ،افزایش هزینة پمپاژ و نشست زمین را در پی داشته است.
بهدلیل مشخصات ژئومورفولوژیکی و توپوگرافی استان ،چشمهها بیشترین سهم را در برداشت از منابع آب زیرزمینی
داشتهاند و با وجود گسترش چشمگیر استفاده از فناوری نوین حفر چاه ،بهویژه در محدودههای دشتی ،كماكان چشمهها بیشترین
سهم را در دستیابی به منابع آب زیرزمینی برعهده دارند؛ بهطوریكه براساس آخرین اطلاعات سال ،1395بیش از نیمی از
حجم بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی استان به چشمهها اختصاص دارد .چاههای عمیق با 27درصد و چاههای نیمهعمیق با
هجده درصد سهم ،در رتبههای بعدی جای دارند .سهم قنات در برداشت از منابع آب زیرزمینی استان اندک و كمی بیش از دو
درصد است.
در مناطق دشتی استان ،مانند گسترة شهرستانهای قروه و دهگلان روش بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی بهوسیلة
چاه ،نقش غالب را دارد؛ اما در مناطق كوهستانی و كوهپایهای ،چشمهها اهمیت بیشتری دارند .بیشترین چاههای عمیق با
تعداد 88درصد و حجم برداشت آب 81درصد ،به محدودة شهرستانهای قروه ،دهگلان و بیجار ،واقع در قلمروی شرقی
استان اختصاص دارد .بیشترین تمركز چاههای نیمهعمیق به قسمت میانی استان ،یعنی محدودة شهرستانهای سنندج و سقز
مربوط میشود كه علت آن میزان کم عمق آبرفت در این نواحی ،در مقایسه با مناطق شرق استان است .در نواحی غربی،
میانی و بهطور عمده كوهستانی استان ،چشمهها نقش اصلی را در تخلیة منابع آب زیرزمینی بر عهده دارند؛ بهطوریكه 68
درصد تعداد و بیش از 58درصد میزان برداشت آب زیرزمینی در این نواحی بهوسیلة چشمهها انجام میشود .چگونگی
توزیع قناتها نیز گویای آن است كه در نواحی شرقی استان ،یعنی قلمرو شهرستانهای قروه ،دهگلان و بیجار ،بیشترین
تعداد و حجم برداشتی منابع آب زیرزمینی از قناتها است (سازمان مدیریت و برنامهریزی استان کردستان.)54 :1397 ،
