Page 29 - فصل چهارم-جغرافیای روستایی و عشایری/ استان کردستان
P. 29
/29استان کردستان
.3وضع طبیعی و بافت روستایی
آبادیهای کوهستانی درهای :شکل استقرار این آبادیها ،همگی خطی و در برخی موارد خطی -پلکانی هستند .در نواحی
کوهستانی ،بافت فشرده روستا متأثر از عوامل مختلف در شکل ویژة پلکانی نمایان میشود .در منطقة اورامانات نمونههایی
کمنظیر از روستاهای پلکانی شکل گرفته است .درههای صعبالعبور و کمعرض این منطقه ،اجازة شکلگیری روستاهای
صفحهای و خطی را نداده و همة روستا از شیب تند دره شکل گرفتهاند .شکل روستا ،حالت پلکانی داشته و بام هر خانه ،حیاط
خانة بالایی است .در این نوع روستا راههای دسترسی عمومی بهشکل کوچههای بسیار کمعرض و باریک بوده و بهسختی قابل
عبور است .بافت اینگونه روستاها بسیار متراکم و فشرده است و کمترین فضای خالی در بین خانهها دیده میشود .تمامی
روستاهای منطقة اورامانات و نیز منطقة ژاورود سنندج از این شیوه پیروی میکنند .بهدلیل نبود خاک ،تمامی خانههای روستایی
از سنگ بهعنوان مصالح ساختمانی استفاده کردهاند و بهاصطلاح خشکهچین هستند.
از مهمترین و بارزترین اینگونه روستاها ،روستاهای اورامان تخت و پالنگان هستند .این آبادیها در امتداد و
حاشیة رودخانهها استقرار یافتند .در مواردی نیز بهدلیل ضرورت استفاده از اراضی حاشیهای ،روستاها در عرض و
بهسمت ارتفاعات ،بهصورت پلکانی و یا تراسبندی گسترش یافتهاند .این دسته از روستاها بهدلیل محدودیت زمین ،از
شبکة معابر کمعرض و پرشیب بهرهمند هستند.
آبادیهای کوهستانی خطالرأسی :روستاهایی هستند که در خطالرأس کوهستانهای منطقه برپا شدهاند که مبنای
معیشت اینگونه آبادیها ،معمول ًا دامداری و تولیدات دامی است .بهعبارتدیگر ،عامل مرتع و استفاده از این منبع در تغذیة
دام و سپس زراعت دیم در ارتفاعات ،سبب استقرار اینگونه آبادیها میشود .این دسته از آبادیها بهدلیل ضعف بنیانهای
اقتصادی ،از نوع روستاهای ابتدایی هستند و خانههای روستایی بهصورت نامنظم و با مصالح ساده و کمدوام (عمدتاً چوب،
شاخة درختان و سنگ) ساخته میشوند .معمولاً از این آبادیها بهصورت فصلی در ماههای گرم سال استفاده میشود .در
منطقة کردستان ،به این گروه از آبادیها هوار یا کوخ گفته میشود.
آبادیهای دشتی :آبادیهای دشتی در میانه دشتها و در کنار چاهها و جریانهای آبی شکل گرفتهاند و بهدلیل
برخورداری این روستاها از آب و زمین بیشتر و بهرهگیری از تنوع شغلی ،وضعیت اقتصادی بهتری نسبت به روستاهای
کوهستانی دارند و بهطورکلی ساختار کالبدی روستاهای دشتی از انواع دیگر روستاها مطلوبتر است .توسعة کالبدی و
فیزیکی این گروه از روستاها نیز با موانع کمتری نسبت به روستاهای درهای و خطالرأسی همراه است.
آبادیهای پایکوهی :آبادیهای پایکوهی در حاشیة دشتهای استان استقرار دارند و با گستردگی بیشتر در جهت
ارتفاعات ،اراضی زراعی و مستعد بیشتری را به زیر کشت میبرند .این آبادیها از نوع مجتمع بوده و در حدّفاصل اراضی
آبی و دیم قرار دارند .آبادیهای واقع در پیرامون دشتهای مریوان از این نمونه هستند.
