Page 10 - فصل پنجم-صنایع و هنرهای دستی/ استان کردستان
P. 10
صنایع و هنرهای دستی10/
دهها بنای دیگر در سنندج مشاهده میشود .امروزه این هنر رونق چندانی ندارد؛ اما در مرمت بناهای تاریخی از آن
بهرهبرداری میشود (زارعی.)79 :1392 ،
ارسیسازی
ارسیسازی یکی دیگر از تزئینات کاربردی در بناهای قدیمی استان و بهویژه شهر سنندج است .ارسی ،پنجرههای چوبی
بههمراه شیشههای رنگی است که در برخی خانهها بهجای پنجره به کار برده شده است .جریان رنگ و نور در لابهلای
گرهها و چفتوبست پیچان نوارهای چوبی ،فضایی رؤیایی و خیالانگیز در اتاقهای ساختمان به وجود میآورد.
نقوش گیاهی و گلوبوتههای اسلیمی در کنار نقوش هندسی ،بنا به سلیقة هنرمندان در این در و پنجرهها جای میگیرند .گاه
در لابهلای این نقوش هندسی ،سطوح ریزی از آینه به کار میرود .این هنر در ساخت پنجرههای بزرگتر مشرف به حیاط و
در شاهنشینها به اوج خود رسیده است .قدمت ارسیسازی در سنندج به 350سال پیش میرسد و نمونههای موجود ،بر مهارت
کمنظیر استادکاران سنندجی در این هنر ،مهر تأیید میزند .به نظر میرسد ساخت ارسی در سنندج از دورة صفویه آغاز شده
باشد .شاهد این مدعا ،نمونههایی است که در قصرهای کهن دژ (قلعه سنه) و عمارت آصف باقی مانده است .در بخش شمالی
این عمارت ،نمای بیرونیِ شاهنشین ،ارسی با طرح هندسی و گرهچینی وجود دارد که از آثار دورة صفویه به حساب میآید.
اوج هنر ارسیسازی در شهر سنندج به دورة قاجار برمیگردد که نمونههای متفاوت و گوناگونی با طرح قوارهبری و گرهچینی
در ابعاد بزرگ در عمارتهای باشکوه میانی طبقات مختلف جامعه به کار گرفته شده است .شاخصترین ارسیها در عمارت
ملا لطفالله شیخالاسلام سنندجی ،عمارت خسروآباد ،عمارت مشیر دیوان و وکیل الملک و خانههای گلهداری و جواهری و
دهها بنای دیگر بوده است؛ به همین دلیل سنندج را باید شهر ارسی نام نهاد .ارسیهای سنندج در سه گونه عمده :الف) طرحهای
دور دار یا اسلیمی ب) طرحهای گرهچینی ج) طرحهای ترکیبی گرهچینی و اسلیمی ،ساخته شدهاند .ارسیهای گونه نخست عمدت ًا
در دورة قاجار ساخته شدهاند ،طرحهای گرهچینی در دورة صفوی و طرحهای نوع سوم هم مربوط به دورة قاجار هستند (همان،
.)81
گچبری
هنر گچبری یکی از هنرهای مرسوم از دورة صفوی به بعد در استان کردستان و بهویژه در شهر سنندج است .مهمترین
گچبریهای باقیمانده در شهر سنندج ،عموماً در بناهای مربوط به دوران صفوی و قاجار است .نمونههای شاخص این گچبریها
در عمارتهای آصف دیوان ،ملا لطفالله ،خسروآباد و امجدالاشراف سنندج مشاهده میشود .گچبریهای بهجای مانده ،از نوع
گچبری لکه یا کلوخی است که از قرن سیزدهم و در دوران قاجار ،به تقلید از معماری غرب معمول شد .این نوع گچبری بهطور
اغراقآمیزی برجسته و طرحهای آن هم تقلیدی است (بزرگمهری و خدادادی .)130 :1389 ،همچنین این نوع گچبریها با
نمونههای مشابه آن در کاشان و تهران مقایسه میشود و طرح آنها ،گلومرغ و گلوگلدان است که در برخی از خانهها با نقاشی
ترکیب شده است .ازجمله گچکاران و گچبران برجستة سنندجی ،استاد عبدالله شیریندست است که آثار مهمی از او در خانههای
قدیمی سنندج به یادگار مانده است (زارعی.)84 :1392 ،
