Page 7 - فصل پنجم-صنایع و هنرهای دستی/ استان کردستان
P. 7
/7استان کردستان
موجبافی
یکی دیگر از نمونههای دستبافتها در منطقة کردستان موجبافی است .هرچند وجهتسمیة آن مشخص نیست؛ به نظر
میرسد که چون طرح و نقش آن شبیه به امواج دریاست ،اینگونه نامگذاری شده باشد .در منطقة کردستان بهدلیل اوضاع
جغرافیایی و اقلیمی و زندگی کوچنشینی ،موج در آغاز وسیلهای بسیار مهم در حملونقل و جمعکردن وسایل خواب بوده
است .از موج یا رختخوابپیچ ،بیشتر در مناطق روستایی و کمابیش در مناطق شهری استفاده میشد .در گذشته از موج در
ماههای سرد سال بهعنوان روانداز استفاده میشد .این پارچه برای پوشش تزئینی کرسی نیز به کار میرفت و گاه آن را
بهعنوان پرده به درگاه میآویختند تا از ورود سرما به داخل اتاق جلوگیری کنند .مادة اصلی بهکاررفته در بافت موج ،پشم
است .طول یک موج معمولاً 2/30متر است و عرض آن را چهار تختة باریک تشکیل میدهد که به طول 9/5متر ،یکجا
به دستگاه موجبافی بسته میشود (زارعی1386 ،الف.)74 :
نقوش تزئینی موج ،ویژگیهای مشابهی دارد و در محدودة خاصی قرار دارد .طرحهای موج ،اصالت و خصوصیات
محلی دارند و شامل طرحهای کشکولی ،پرطاووسی ،چهارخانه ،سیاهوسفید ،تخت قرمز ،شمشیری ،دولتی ،حوض ،دعا،
محراب ،چخماق ،گل ،کله کبک ،شانه ،گنجشک ،انگور (گل گله) ،پروانه ،بزکوهی ،پرنده ،قیچی ،درخت و ماهی ،ترنجدار،
گنبد ،برگ بیدی ،چشمبلبلی (چشم خروسی) ،بازوبند ،دو کلکانه و خربزهای (سیخیباف) هستند (یزدانجو.)198 :1375 ،
صنعت موجبافی در اورامانات سابقهای طولانی دارد و موجبافان اغلب یا اورامی بودند و یا استادکاران اورامی داشتند .به
همین دلیل یکی از نقوش معروف موج ،نقش اورامی است .نقوشی که بر این نوع بافتهها وجود دارد با نقشهای روی سفالینهها
از دوران پیشازتاریخ تا دوران معاصر مقایسه میشود .بهویژه نقوش ساده ،مواج و زیگزاگی آن از گستردگی بیشتری برخوردار
هستند (زارعی.)77 :1392 ،
جانماز یا سجاده از دیگر تولیدات کارگاههای موجبافی است .قطع جانماز ،کوچک و در حدود 150×100سانتیمتر
است که از دو تخت تشکیل میشود .رنگپردازی و نقشپردازی جانماز متأثر از جنبة معنوی کاربرد آن است و برخلاف
موج که دارای رنگهای شاد و متنوع است ،ترکیب رنگی آن از دو رنگ سیاهوسفید یا قهوهای و سفید تشکیل میشود .در
طرحهای جانماز ،حتی در نمونههای قدیمی آن ،بهندرت نگارههای حیوانی دیده میشود .این بافته در مساجد منطقة
کردستان کاربرد بسیار دارد و بر روی بیشتر فرشهای مساجد از این بافته استفاده میشود (همان.)81 :1381 ،
نمدبافی
نمد زیراندازی است که در بیشتر مناطق ایران استفاده میشده و روش ساخت آن تقریب ًا در بیشتر نقاط ایران مشابه هم
است .نمدبافی در کردستان با سابقة طولانی کردها در امر دامداری ارتباط تنگاتنگی دارد .مزایای نمد بهعنوان عایقی در
برابر رطوبت ،گرما و سرما و استحکام زیاد این فرآورده ،آن را به وسیلة مناسبی برای زندگی در کوهستان و مناطق سردی
همچون کردستان بدل ساخته است .از سوی دیگر ،ابزار کار برای ساخت نمد ،ساده و مواد اولیة آن ارزان و در دسترس
است .نمد در منطقة کردستان دو کاربرد عمده دارد؛ یکی بهعنوان تنپوش مردان (کوله بال و که په نک) و دیگری بهعنوان
زیرانداز استفاده میشود .گاه از نمد بهعنوان زیرة زین اسب و خورجین نیز استفاده میشود (همان1386 ،ب.)76 :
