Page 8 - فصل پنجم-صنایع و هنرهای دستی/ استان کردستان
P. 8
صنایع و هنرهای دستی8/
گیوهکشی
گیوه یا کلاش ،پایافزاری راحت ،مقاوم و ارزان است که در جوامع کوچنشین ،روستایی و شهرنشین از آن استفاده
میشود .سادگی ابزار کار و در دسترس بودن مواد اولیه برای تولید آن و همچنین وجود نیروی کار در دسترس ،موجب
رواج پیشة گیوهکشی در کردستان و بهویژه در ناحیة اورامانات شده است .مراکز عمدة تولید گیوه در کردستان ،آبادیهای
اورامانات و هجیج است .در قصبة نودشه هم ،گیوهکشی از مشاغل عمدة مردم محسوب میشود.
در تولید گیوه یا کلاش سه کار عمده انجام میشود :کارِ خانگی که شامل بافت رویة گیوه است و بهوسیلة زنان و مردان در
اوقات فراغت انجام میشود ،کار کارگاهی که مربوط به ساختن کف و تخت گیوه و دوخت رویه به آن است و مرحلة آخر که
اتصال رویه و تخت گیوه است که به آن پرگامارونی میگویند .این نوع کفش ویژگی منحصربهفردی دارد؛ در گرمای شدید پا
عرق نمیکند و موجب خستگی نمیشود .نکتة آخر اینکه از این نوع کفش با ساختار و فرم کهن و سنتی آن ،بیش از هزار سال
است که استفاده میشود و امروزه نیز رواج دارد (همان.)86 :1381 ،
شالبافی
شالبافی بیشتر در شهرهای بانه ،مریوان ،سقز و روستاهای اطراف اورامان تخت همچون كماله و ترنجان رایج است.
ابزار كار شالبافی ساده و ابتدایی است و شامل دستگاههای بافندگی دو وردی است .انواع تولیدات شالبافی ،لباس محلی
مردانه ،دستكش ،جوراب ،پابند (پوزوانه) و كلاه است .در بعضی نقاط مانند ژاورود اورامان كه جزء حوزة شهر سنندج
است ،نوعی پارچة کمعرض ( 10سانتی) در قوارههای 21متری ،از كرك بز به نام مرغز در رنگهای كرم روشن ،كرم تیره
و قهوهای ،خاكستری ،سیاه و دیگر رنگهای طبیعی بافته میشود .با این نوع پارچهها ،لباس كردی مردان به نام چوخورانِك
دوخته میشود (اداره کل میراث فرهنگی صنایعدستی و گردشگری استان کردستان.)1398 ،
کارهای چرمی
در گذشته و قبل از رواج کارخانههای صنعتی ،بیشتر لوازم و مایحتاج زندگی با دست تهیه میشد .چرم ازجمله محصولاتی
بود که با آن کفش ،زینوبرگ و سایر لوازم دباغیها را تهیه میکردند .برای مثال ،دباغخانههای محله گریاشان در سنندج
قدیم که متشکل از هشت کارخانه بود ،چرم موردنیاز مردم را تأمین میکرد .این دباغخانهها از محلهای سرپوشیده با
ستونهای چوبی و بام گلاندود ساخته شده بودند و مساحت تقریبی هرکدام بهاندازة شبستان یک مسجد بود .داخل آن،
حوضچههای آبی تعبیه شده و تختههای مخصوص تراش پوست و سنگهای چرمکوبی و چرم صافکنی و دیگر ابزارآلات
لازم برای این حرفه در آن قرار داشت .این دباغخانهها از موادی همچون ماذوج ،کلکاف ،پوست انار ،سیچک ،زاج سفید
و جوهر لیمو استفاده میکردند .پوستهایی که معمولاً از کشتار گاو و گوسفند و گاهی حیوانات وحشی تهیه میشد ،پس از
تراشکاری داخل حوضچهها انداخته و بهوسیلة کارگران لگدمال میشدند .پس از خارجشدن از آب ،دوباره پوست از دو
طرف تراش داده میشد و بدینوسیله ،پشمهای اضافی و گوشت و چربی را از پوست جدا میکردند .در ادامه ،پوست را با
موادی مانند ماذوج ،کلکاف و سیچک که از محصولات گیاهی کردستان بود ،مایه میدادند و جلوی نور آفتاب پهن میکردند.
