Page 220 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهکیلویه و بویراحمد

‫تاریخ‪،‬فرهنگوهنراستانکهگیلویه وبویراحمد‬

‫‪ .6‬نتیجه‌گیری‬
‫کـوره اَرجـان در جنو ‌ب‌غربـی ایـران به‌دلیـل موقعیـت اسـتراتژیک ارتباطـی آن‪،‬‬
‫توجـه بسـیاری از جغرافی‌نویسـان و مورخـان را طی سـده‌های نخسـتین و میانه اسالمی‬
‫بـه خـود جلب کـرد‪ ‌.‬آگاهی‌هایی کـه از پژوهشـگران تاریـخ و جغرافیای ادوار یادشـده‬
‫از ایـن منطقـه به‌جای مانده اسـت‪ ،‬بیشـتر درخصـوص منزلگاه‌هـای راه‌هـای ارتباطی و‬
‫شـهرهای منطقـه‪ ،‬مانند اَرجـان‪ ،‬مهروبان‪ ،‬جنابه‪ ،‬زیـز و گنبدملغان اسـت‪ .‬در لابه‌لای این‬
‫متـون می‌تـوان بـه آگاهی‌هایی از تاریـخ سیاسـی و اجتماعی کـوره اَرجـان‪ ،‬به‌خصوص‬
‫دربـارة حضـور فرقـه مذهبـی اسـماعیلیه و قلعه‌هـای متصرفـی آنـان در ایـن منطقـه‬
‫دسـت یافـت که در تحـولات سـده‌های میانة اسالمی نقش مهمی داشـتند‪ .‬بررسـی‌های‬
‫باستان‌شـناختی اسـتحکامات ایـن کـوره‪ ،‬نشـان از اهمیـت بسـیاری از قالع و دژهـای‬
‫دفاعـی طـی سـده‌های میانـه اسالمی دارد کـه بـا همسـنجی آن‌ها بـا متـون تاریخی و‬

‫مطالعـات اکولوژیکـی بـه اهمیـت و جایـگاه آن‌ها پـی ببریم‪.‬‬
‫باتوجه به هم‌جواری اَرجان و بنادر ساحلی آن‪ ،‬مانند مهروبان‪ ،‬سینیز و جنابه با‬
‫عراق که کانون تحولات جهان اسلام از نیمة‌ دوم سدة دوم قمری بوده است‪ ،‬می‌توان به‬
‫تأثیرات مذهب شیعه و فرق آن مانند اسماعیلیان و قرامطه و کانون‌های فکری وابسته به‬
‫آن مانند اخوان‌الصفا در اَرجان اشاره داشت‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬نارضایتی ایرانیان از خلافت‬
‫عباسی و حضور پیروان زردشتی که تا سدة چهارم در نواحی مختلف اَرجان می‌زیستند‪،‬‬
‫زمینة حضور اسماعیلیان را در این کوره فراهم کرده بود‪ .‬حاکمیت سیاسی آل‌بویه بر‬
‫اَرجان و حمایت آنان از علما و دانشمندان‪ ،‬رابطة آل‌بویه با خلافت اسماعیلی‌مذهب‬
‫فاطمی مصر‪ ،‬حضور مورخان و جغرافی‌دانان برجستة جهان اسلام با تمایلات فکری‬
‫شیعی – اسماعیلی (مانند ابن‌حوقل و مقدسی) و تهیة اطلاعات جغرافیایی دقیق در نفوذ‬
‫و گسترش اسماعیلیان به کوره ارجان طی سده‌های چهارم و پنجم قمری تأثیرات زیادی‬
‫داشته است‪ .‬این تأثیرات به‌صورت تدریجی تا پایان آل‌بویة شیعه‌مذهب ادامه داشت تا‬
‫اینکه بساط آن‌ها توسط سلجوقیان برچیده شد‪ .‬اشارات متون تاریخی نیمة دوم قرن پنجم‬
‫قمری به قلاع منتسب به اسماعیلیان در کوره اَرجان مانند قلعة نادر‪ ،‬قلعة جلادجان و‬
‫قلعة طنبور و موقعیت تسخیرناپذیر بسیاری از قلاع کوهستانی (که عمدت ًا دژهای دفاعی‬
‫تسخیرناپذیر‪ ،‬گردکوه‌ها بودند)‪ ،‬حاکی از آن است که اسماعیلیان حضور سیاسی ‪ -‬نظامی‬

‫‪218‬‬