Page 216 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهکیلویه و بویراحمد
P. 216
تاریخ،فرهنگوهنراستانکهگیلویه وبویراحمد
آمدند و در آنجا رهگذران را از جاده در م یربودند و مرد م آن نواحی از ایشان رنج بسیار
دیدند» (اب نخلدون ،1383 ،ج .)149 :۳اگرچه او به نام قلعه یا به داعی آ نها در این زمان،
هی چگونه اشار‌های نکرده است .برخی منابع ،آغاز فروپاشی حضور اسماعیلیان ناحیة ارجان را به
قل عوقمع بسیاری از آ نها به دست نیروهای چاولی سقادوا ،در سال 494ق ،.در ناحیة بین ارجان
و رامهرمز دانست هاند که طی حمل های 300 ،تن از بزرگان و اعیان اسماعیلی کشته شدند و تنها
سه نفر گریخته ،جان سالم به در برده و چارپایان و دارایی آنان ،به غنیمت گرفته شد (اب ناثیر،
،1371ج .)294 :۱۷ظاهراً حتی این کشتار ب یرحمانه ،پایان سیطرة اسماعیلیان بر ناحیه اَرجان
نبوده است ،زیرا صاحب جام عالتواریخ ،در ذکر ایام جلوس کیابزرگ امید؛ یعنی داعی دوم پس
از حسن صباح (وفات 532ق) اشاره م یکند که« :بزر گامید بفرمود تا بر سعاد تکوه ،که پیش
از این قلا جکوه گفتندی ،قلع های بساخت و ذخیره از بنه اَرجان مهیا کردند» (رشیدالدی نفض لالله،
.)111 :1381این امر نشان م یدهد که اَرجان ب هعنوان منبع اقتصادی برای دولت اسماعیلی ،در
روزگار دومین حاکم اسماعیلی نیز مطرح بوده است و اسماعیلیان هنوز با داشتن قلاع و احتمال ًا
اعمال قدرت خویش در این ناحیه ،قلع ههایی را در اختیار داشت هاند؛ اما نکت های که مورخان
سد‌ههای میانه از اقدامات اسماعیلیان در ناحیه اَرجان به کرات در کتب خویش ذکر کرد‌هاند،
این است که افزو نبر راهزنی در کوره اَرجان ،با حمله به شهرهای متعدد آن به ویرانی شهرهای
اَرجان ،بوستان و زیز پرداختند (اب نبلخی147 :1384 ،؛ گاوبه .)102 :1359 ،نکته جالب توجه
درخصوص اسماعیلیان در کوره اَرجان ،آن است که با وجود حضور فعال آ نها در این منطقه،
ب هجز اشارات کوتاه به داعی ابوحمزه از هی چیک از شخصی تهای آنان ،در منابع تاریخی ذکری
به میان نیامده است .حتی از بزرگانی که شمار آ نها به سیصد تن م یرسید و توسط چاولی به
قتل رسیدند ،هیچ آگاهی نداریم .با این وجود ،در شرح حال بوسعید (ابوسعید ابوالخیر؛ -357
440ق ).در اواخر دورة آ لبویه ،از درویشی به نام حمزه سکاک (کاردگر) یاد شده است ،که
پیش هور و از مریدان شیخ بوده است (برتلس .)53 :1346 ،پیش هوران با گرایش به دراویش و
صوفیان مانند قرامطه ،سازما نهای پیش هوری را ب هوجو دآورده بودند که همانند دست ههای مسلح
عیاران در رنج از دس تدادن زمین خود ،به شهرها رو نهاده بودند و ازای نرو ،حسن صباح
نیز تبلیغات بسیاری برای تغییر کیش بازاریان و سایر ساکنان شهرها صورت داد (همان51 ،؛
کیوانی .)43 :1395 ،اینکه حمزه سکاک ،همان ابوحمزه اسکاف بوده باشد ،دور از ذهن نیست.
احتمال م یرود که ابوحمزه اسکافی ،پس از ورود به ایران برای امر دعوت به کاردگری پرداخته
214
