Page 218 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهکیلویه و بویراحمد

‫تاریخ‪،‬فرهنگوهنراستانکهگیلویه وبویراحمد‬

‫تسخیر کند‪ .‬اسماعیلیا ِن کوره اَرجان با حمله به شهرهای اَرجان‪ ،‬بوستان و زیز‪ ،‬آن‌ها را‬
‫ویران ساختند؛ شهرهایی که پس از این ویرانی‌ها‪ ،‬دیگر حیات و رونقی نیافتند‪ .‬منطقة‬
‫کهگیلویه و اَرجان به دو دلیل برای اسماعیلیان مهم بوده است‪ .1 :‬نخست اهمیت اَرجان‬
‫به‌عنوان یک شهر مهم که ثروت فراوان داشته است‪ .‬درخصوص اهمیت اَرجان در قرون‬
‫نخستین اسلامی باید گفت که اهمیت اَرجان برای دیلمیان تا آنجا بوده است که مقدسی از‬
‫عضدالدوله دیلمی نقل می‌کند‪« :‬من عراق را برای نام و اَرجان را برای درآمدش می‌خواهم»‬
‫(مقدسی‪ ،1361 ،‬ج‪ .)631-630 :2‬ابن‌حوقل اَرجان را شهری به غایت خوش و باصفا و‬
‫مردم آنجا را بسیار توانگر توصیف می‌کند (ابن‌حوقل‪ )38 :1345 ،‬نویسندة حدودالعالم‬
‫در اواخر سدة چهارم هجری‪ ،‬اَرجان را شهری بزرگ و خرم می‌شمارد که از‌ آن دوشاب‬
‫نیک خیزد (حدودالعالم‪ .)133 :1362 ،‬مقدسی یکی از هشت ناحیة حاصل‌خیز سرزمین‬
‫ایران را‪ ،‬اَرجان می‌داند (مقدسی‪ .)372 :1361 ،‬اَرجان در قرن چهارم قمری‪ ،‬مکانی برای‬
‫تولید و صدور کالاهایی همچون؛ شیرة عالی‪ ،‬صابون خوب‪ ،‬انجیر‪ ،‬زیت‪ ،‬فوطة پارچه‌های‬
‫گندکیه و بربهار به نواحی دیگر بود (مقدسی‪ ،1361 ،‬ج‪ .)657 :2‬نواحی کوهستانی نیز‬
‫اهمیت زیادی در تأمین معیشت دژهای اسماعیلیان می‌توانست داشته باشد‪ ،‬زیرا دست‌کم‬
‫از دورة آل‌بویه‪ ،‬گردو و گوشت این منطقه به‌دلیل فراوانی آن‪ ،‬ارزان بوده است (همان‪،‬‬
‫‪ .)581‬بنابراین‪ ،‬بی‌جهت نبوده است که بُنه برخی از دژهای کوهستانی شمالی ایران از‬
‫اَرجان تأمین شده باشد‪ .‬اسماعیلیان کوره اَرجان می‌توانستند از تولید اقتصادی این منطقه‬
‫مانند خرما و دوشاب (ابن‌حوقل‪38 :1345 ،‬؛ ادریسی‪ ،42 :1388 ،‬ابن‌بلخی‪:1374 ،‬‬
‫‪456‬؛ جیهانی‪ )125 :1368 ،‬که مدت زمان طولانی نگهداری شوند در قلعه‌ها و دژهای‬
‫خود در زمان محاصره‌های خود بهره ببرند؛ ‪ .2‬در اختیارداشتن دژها به‌رغم دوربودن از‬
‫بخش اصلی دولت اسماعیلی (الموت)‪ ،‬از راه کنترل مستقیم نقاط مهم واقع در راه‌های‬
‫کاروان‌رو بین‌المللی (مسیر دریایی جادة ابریشم) در نواحی ساحلی بنادر مهروبان و‬
‫جنابه (با هندوستان) و راه‌های محلی چهارسوی اَرجان به فارس‪ ،‬اصفهان‪ ،‬خوزستان و‬
‫نواحی جنوبی‌تر ایران و نیز استفاده از فرآورده‌های کشاورزی و پیشه‌وری محل‪ ،‬سبب‬

‫غنی‌ترشدن بنیة اقتصادی‌آن می‌شد‪.‬‬
‫براساس مطالعات انجا ‌م‌شدة سپیدنامه و دیگران در سال ‪ 1399‬دربارة کوره اَرجان‪،‬‬
‫دژهای بزرگ کوهستانی زیادی در تصرف اسماعیلیان بوده است که عمدت ًا بر فراز‬

‫‪216‬‬