Page 211 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهکیلویه و بویراحمد
P. 211
َ
زمینه‌هایوروداسماعیلیانبهایرانازکورهارجان
جنابه) هجوم بردند و این شهر را غارت کردند (ابن‌حوقل .)248-246 :1345 ،این امر ،نشانة
ظهور نخستین جنبش ضد اموی و عباسی ،پس از فتوحات مسلمانان در کوره اَرجان است که
در پی ظلم و ستم حکام یادشده ،موجبات بدبینی اقشاری از مردم شده بود که با توجه به پیشة
آردفروشی حسن جنابی ،می‌توان بر ارتباط او با کشاورزان کوره اَرجان اشاره کرد؛ کشاورزانی
که بار اصلی خراج امویان و عباسیان را ،بر دوش م یکشیدند .هویت جنابه‌ای رهبران قرمطی
و حملة آنها به سینیز (شهری بندری میان مهروبان و جنابه) ،نشانی بر حضور این شاخه از
جنبش اسماعیلی در کوره اَرجان است.
.3اد بپروری و تسامح مذهبی حاکمان شیعی آ لبویه ،زمین هساز حضور اسماعیلیان
در روند گسترش نهضت اسماعیلیه به کوره ارجان در دوره آل‌بویه ،نباید نقش مجمع
اخوان‌الصفا را ،که پایگاه نخستش طی سده چهارم قمری در بصره بود (ممتحن:1371 ،
،)165از نظر دور داشت .1این مجمع در اوایل دورة آل‌بویه ،در دورة معزالدوله بویهی ،مرکز
فعالیت‌های خود را از بصره به بغداد منتقل کرد ،به احتمال بسیار ،اسماعیلیان یا قرمطیان
طرفدار اسماعیلیان بودند که مقصود آنها سست‌کردن ساختار سیاسی -اجتماعی و مذهبی
خلافت عباسی بود (کرمر .)116 :1375 ،دانشنامة اخوان‌الصفا ،نوشتة امام اسماعیلی ،احمد
پسر عبدالله ،نوة محمد و پسر اسماعیل بوده است ،او سعی کرده در این اثر ،پیامدهای تشویق
عباسیان را در برگردان ادبیات یونانی از میان ببرد و میان دانش شناخته‌شده با دانش روز و
شیعه ،پیوندی ایجاد کند (ایوانف .)15 :1395 ،اعضای اخوان‌الصفا ،نقش مهمی در حیات
فرهنگی بغداد در دورة آل‌بویه و تأثیرگذاری زیادی بر پایگاه و کانون فرهنگی اَرجان
داشتند؛ زیرا در این دوره ،بسیاری از ادیبان و فیلسوفان این شهر ،تحت حمایت ابوالفضل بن
عمید قرار گرفتند (فدایی‌عراقی .)319 :1383 ،اَرجان در پرتو حمایت آ لبویه از دانشوران
و ادیبان محل تجمع دانشمندان این حوزه شد ،ب هطوری‌که متنبی ،شاعر شهیر این عصر ،پس
از سپر یکردن نه سال از عمر خویش را در دربار سیف‌الدوله در حلب و بهر‌هوری از کافور،
حاکم اخشیدی مصر (مؤسس دودمان اخشید) ،پس از راه نیافتن به دربار پرآوازة مهلبی در
.1بصره از شهرهایی نوبنیاد سدة نخست هجری‌قمری ،در حدود 150کیلومتری ضلع شمالی خلیج‌فارس ،در
مرز با کوره اَرجان است که در زمان خلافت عمر ،در محل تلاقی دجله و فرات در نزدیک مرز ایران ،ساخته
شد (یاقوت حموی ،1380 ،ج.)557-552 :1
209
