Page 161 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام

‫بررسیاختلافاتمرزیایرانوعراقدرقرنبیس ‌ت ‌ویکم‬

‫‪ .2‬مبانی نظری و پیشینه پژوهش‬
‫الف‪ :‬مبانی نظری تحقیق‬

‫مرز‪ :‬انسان برای مشخص ساختن محیط پیرامون خود‪ ،‬ب ‌هگون ‌های که با گستره فعالیت‬
‫همسایگان آن تداخل نداشته باشد‪ ،‬ناچار به تعیین خطوط قراردادی در بخش پایانی و پیرامونی‬
‫محی ‌طزیست یا قلمرو خود است‪ .‬نوع گستر ‌شیافتة این مفهوم خط پیرامونی است که بخش پایانی‬
‫گستره فعالیت یک ملت را مشخص م ‌یسازد و جنبه سیاسی پیدا م ‌یکند که «مرز» خوانده م ‌یشود‬
‫(مجتهدزاده‪ .)40 :1390 ،‬خطوط مرزی از نشان ‌ههای تفکیک دول ‌تهای جدید است که با خط‬
‫باریک و نازکی دو دولت را از هم جدا م ‌یکند و قلمرو رسمی اعمال اراده سیاسی آ ‌نها را نشان‬
‫م ‌یدهد (حاف ‌ظنیا‪ .)300 :1381 ،‬همچنین باید توجه داشت که مرزها دارای سطوح مختلفی هستند‬
‫که متأسفانه تنها در سطح ملی (مرز بین دو کشور) موردبررسی قرار م ‌یگیرند‪ .‬مرزها ب ‌هصورت‬
‫دیوارهایی زندگی‪ ،‬هویت‪ ،‬خانه‪ ،‬كشور‪ ،‬حكومت‪ ،‬منافع (ملی) و ‪ ...‬ما را از دیگران جدا م ‌یكنند‬
‫و به ما و آ ‌نها اعتبار و هویت م ‌یدهند‪ .‬با نگاهی به اطراف خود و مرزهایی كه در اطراف ما‬
‫وجود دارد‪ ،‬م ‌یتوان این موضوع را بهتر درک کرد (حاف ‌ظنیا و جا ‌نپرور‪ .)38 :1392 ،‬د ‌رمجموع‬
‫م ‌یتوان گفت‪ ،‬مرزها خطوطی هستند در فضا که محدوده حاکمیت‪ ،‬مالکیت و صلاحیت در‬
‫سطوح مختلف فردی‪ ،‬گروهی‪ ،‬ملی‪ ،‬منطق ‌های را مشخص م ‌یکنند (جا ‌نپرور‪)20 :1396 ،‬؛ که البته‬

‫باید توجه داشت در اینجا مرزها در سطح ملی م ‌دنظر است‪.‬‬
‫اختلافات مرزی‪ :‬اختلاف دو کشور هم‌جوار بر سر مرز مشترک از جنبه‌های مختلف‬
‫مکانی‪ ،‬سرزمینی‪ ،‬عملکردی و در سطوح مختلف خرد تا کلان می‌باشد‪ .‬مراحل تحدید‬
‫حدود و علامت‌گذاری‪ ،‬که معمول ًا همراه با قرا ‌رداد‌های مرزی صورت م ‌یگیرد‪ ،‬هیچ دولتی‬
‫را از اختلافات مرزی مصون نم ‌یدارد؛ ب ‌هطور ‌یکه امروزه کمتر منطقة را در سطح جهان‬
‫می‌توان یافت که در آن اختلافات مرزی بین کشورها وجود نداشته باشد‪ .‬برشمردن این‬
‫نزا ‌عهای مرزی و سرزمینی ب ‌هطوری دقیق امکا ‌نپذیر نیست‪ .‬به گفته مارتین گلاسنر‪ ،1‬تعداد‬
‫اختلافات مرزی عمده فقط در خشکی‌ها‪ ،‬حدود ‪ 100‬مورد است که اگر جزایر مورد نزاع‬
‫را نیز به‌حساب آوریم‪ ،‬تعداد آن بسیار بیشتر خواهد شد‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬نزاع‌ها در مورد‬
‫مرزهای دریایی مقوله‌ای بزرگ‌تر را شامل می‌شود‪ ،‬هرچند این نزاع‌ها عمدت ًا با نزاع‌های‬
‫روی خشکی مرتب ‌طاند (‪ .)Glassner, 2004: 84‬این تعدد اختلافات مرزی سبب شده است‬

‫‪1. Martin Glaessne‬‬

‫‪159‬‬