Page 156 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 156
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
آخرین والی از سلسله والیان پشتکوه و در حکم نس بنامه (شجر‌هنامه) والیان فیلی در استان
ایلام م یباشند .این سن گنوشت هها حاوی اطلاعات ارزشمندی از تحولات سیاسی ،فرهنگی
و اجتماعی ایلام در دوران معاصر (قاجاریه) ب هشمار رفته و علاوه بر برخی وجو‌هاشتراک از
جهاتی نیز متفاوت م یباشند .در سن گنوشتة قلعه والی ،نسب والیان از آخر به اول آورده شده
و تنها به ذکر نام تعدادی از آ نها بسنده شده ،د رحال یکه در سن گنوشتة تخ تخان علاوه بر
ذکر نام و نسب تمامی والیان فیلی پشتکوه ب هترتیب از ابتدا تا پایان ،سال حکومت ،مناصب
شغلی ،مدفن آ نها نیز آورده شده و برخی از اقدامات و فعالی تهای عمرانی برخی از آنان،
ب هویژه در حوزه معماری و ساخت ابنیه خصوصی و عا مالمنفعه ذکر شده است .از دیگر جهات،
اهمیت سن گنوشت هها وجود نام چند تن از هنرمندان و استادکاران معمار و حجار و کاتب عهد
والیان در متن آ نها است .تاریخ نگارش این سن گنوشت هها با یک سال تفاوت ،یکی در سال
1325ق (تخ تخان) و دیگری در سال 1326ق (قلعه والی) بوده ،با این توضیح که هر دوی
آ نها متعلق به غلامرضاخان والی ،معاصر با سلطنت محم دعل یشاه قاجار در ایران است .آنچه
که در این مقاله آورده شد ،تنها بررسی و ارائة بخشی از اطلاعات موجود در این سن گنوشت هها
بوده که تحت عنوان نام تبارشناسی والیان فیلی ذکر شده است؛ درحال یکه هریک از موارد
اشاره شده در سطور بالا ،خود ب هتنهایی م یتواند موضوع یک پژوهش مستقل قرار گیرد .آنچه
مسلّم است ،سن گنوشتة تخ تخان ایلام در مقایسه با سایر نمون ههای شناخت هشده و موجود در
حوزه جغرافیایی حکومت والیان فیلی و خصوص ًا در حوزه استان کنونی ایلا م ،ب هعنوان تنها
سن گنوشته در استان ایلام و از معدود سن گنوشت ههای تاریخی در سطح کشور م یباشد که
م یتوان از آن ب هعنوان یک نس بنامه (شجر‌هنامه) کامل از یک دودمان حکوم تگر یاد نمود.
متأسفانه این اثر ب‌اارزش و سند مهم تاریخی استان و کشور عل یرغم برخی اقدامات حفاظتی،
دچار آسی بهای ی شده و ضرورت دارد تا بی شا زپیش مورد توجه و مراقبت قرار گیرد.
154
