Page 85 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 85
ملاحظاتیدربارۀوجهتسمیۀشهرستا‌ن‌هایاستانایلام
مرتفع و بلند» تشكیل شده است .واژة ایلام از ریشة «الم» در معنای «به درد آوردن ،دردمند
كردن» و «الم» افكندن آمده است .وجود چنین پیشینة تاریخی توأم با درگیری سرسختانة
انسان با طبیعت بكر برای تأمین معاش و دور ماندن از اقدامات عمرانی و خدماتی و برخی
علل سیاسی و جامعه‌شناختی دیگر ،كه شواهد و بقایای آن‌ها پابرجاست ،وجه تسمیة ایلام را
توجیه م یكند.
براساس تحقیقات دومورگان 1و دیولافوا 8 2،هزار سال ق.م ،ایلام (پشتکوه) یکی از
ولایات مملکت «ایلام قدیم» محسوب می‌شده است .در 640ق.م ،دولت هخامنشی به قدرت
می‌رسد .ایالت «اووج» یا «سوزیانا» متشکل از ایلام و لرستان و خوزستان ازنظر وسعت س ّومین
ایالت از 31ایالت سلسلة هخامنشی بوده است (شهبازی .)316 :1369 ،ایلام در زمان امویان و
عباسیان به قریة الجوز (ده گردو) شهرت پیدا کرد و در زمان صفویه لر کوچک به دو قسمت
پشتکوه (ایلام) و پیشکوه (لرستان) تقسیم شد .پس از آن ،به ده بالا معروف شد .با روی کار
آمدن حسین‌قل یخان ابوقداره ،به «حسین‌آباد» تغییر نام داد .در 1315ش ،در زمان سلطنت
پهلوی «ایلام» نام گرفت و تا 1343یکی از شهرستان‌های کرمانشاه بود (مقدسی575 :1361 ،؛
علیزاده و ابراهیم‌زاده39 :1377 ،؛ استارک.)1364 :
ایلام كنونی ،از اواخر قرن 4ق به بعد تا زمان حكومت آقامحمدشاه قاجار ،قسمتی از
ولایت لرستان كوچك بوده است .در زمان آقامحمدشاه قاجار ،بنا به ملاحظات امنیت داخلی
و ضرورت‌های سیاست خارجی ،حكومت محلی ایلام از لرستان كوچك جدا شد و مق ّر والی
آن به محل كنونی ایلام ،كه در آن زمان «ده بالا» نامیده می‌شد ،منتقل شد .از آن زمان به بعد ،در
بسیاری از متون تاریخی و جغرافیایی لرستان را پیشكوه و ایلام را پشتكوه یا لرستا ِن پشتكوه
نامید‌هاند .در زمان حكومت حسی نقل یخان والی ،به‌سبب برخی اقدامات عمرانی« ،ده بالا»
به «حسی نآباد» پشتكوه تغییر نام یافت .در نهایت ،نهاد فرهنگی فرهنگستان ایران ،با توجه
به پیشینة تاریخی و وضعیت منطقه ،نام «ایلام» را برای آن برگزید و در تصوی بنامة /10
آبان‌ماه 1312/هیئت‌دولت ،نام ایلام را برای این سرزمین تعیین کرد و نام قصبة حسی نآبا ِد
پشتكوه به ایلام تغییر یافت .بدین ترتیب ،ا ّولین گام برای رشد و توسعة شهری ایلام را
حکومت پهلوی برداشت (شهرهای ایرانشهر ،1389 ،ج.)502 :1
1. De Morgan
2. Dieulafoy
83
