Page 19 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 19
نقشتجارتخارجیدر رشدوتوسعۀ بازارکرمانشاهدردورۀ قاجار ...
است .فرحناز گنجواری و مهسا هاشمی ( )1396در مقالة «بازار و نقش‌آن در توسعة بافت
شهری؛ بررسی موردی بازا رکرمانشاه» بازا ر را به‌عنوان عامل توسعه و شکل‌گیری بافت
شهری مورد بررسی قرا ر داد‌هاند .در این مقاله‌آمده است« :بازارها در گذشته کانون و محور
شک لگیری شهرها بوده‌اند که در طول زمان دچار تغییرات اساسی شده‌اند»؛ از مهم‌ترین
عواملی که در این تغییرات نقش داشته است می‌توان به توسعة شهرها ،پیشرفت تکنولوژی و
آمدن سب کهای جدید در ایران اشاره کرد .محمدابراهیم زارعی و باباکمال حیدری ()1396
در مقالة «ارزیابی عوامل اقتصادی ،سیاسی و مذهبی در توسعة ساختار شهر کرمانشاه در دورة
قاجار» ،با تکیه بر شواهد تاریخی و باستان‌شناسی موجود به بررسی این عوامل در توسعة
شه رکرمانشاه پرداخته‌اند .در این تحقیق از عناصر اصلی این توسع ه شامل :ساختار منظم
بازار ،قرارگیری ارگ حکومتی ،مسجد‌جامع و میدان اصلی شهر یاد شده و مهم‌ترین عامل
در توسعة ساختار شهر ،حمایت شاهزادگان از امور تجاری و توسعة بازار و گمرک اشاره
شده است .سیاوش قل یپور ( )1400در مقالة «ظهور و زوال بازار کرمانشاه در سدة سیزدهم»
به بررسی ظهور و زوال بازار کرمانشاه و نقش‌آن در ایالت کرمانشاهان در سدة سیزدهم
شمسی پرداخته‌اند .علاو‌هبر‌آن در خلال گزارش‌های تاریخی (سفرنامه‌های) عصر قاجار نیز
به موضوع بازار و نقش تجار تخارجی در رونق بازار به‌صورت پراکنده اشاراتی شده است.
از جملة ای نآثار‌می‌توان به سفرنامه‌های اولیویه ( ،)1371پولاک ( ،)1368جکسن (،)1352
دوروششوار ( ،)1378کرزن ( ،)1362بلوشر ( ،)1363گروته ( ،)1369احتشا مالسلطنه ()1369
و ناصرالدین‌شاه ( )1372اشاره کرد ،اما تا‌کنون پژوهش مستقلی دربارة اهمیت بازار و نقش
تجارت خارجی در تداوم و دگرگونی بازار کرمانشاه صورت نگرفته است .مقالة‌‌حاضر ب رآن
است تا با بهره‌گیری از منابع تاریخی به تأثیرات تجارت خارجی در رشد و توسعة (تداوم و
دگرگونی) بازار کرمانشاه در دورة‌قاجاریه بپردازد.
.2مراحل تکوین و توسعة بازار کرمانشاه
شکل‌گیری بافت کهن‌شهر و بازار سنتی‌کرمانشاه هر دو از یک عامل پیروی م یکند و
آن موقعیت جغرافیایی و محیطی است و بازار در مسیر راه مهم بازرگانی که از شهر می‌گذشته
ب هوجود‌آمده است .این شهر از گذشته‌های دور ناحیة تجارتی مهمی در مسیر شبکة بازرگانی
بود و کالاهای تجارتی از شرق به مقصد اروپا از آنجا صادر می‌شد.
17
