Page 4 - فصل اول-جغرافیای تاریخی/ استان کردستان
P. 4
جغرافیای تاریخی4/
دیوان محلی است که مجریان قانون در آنجا سکونت دارند و بنابراین نام دیگر این شهر عدلیه نیز هست .دیواندره که در میان
دره و کوه واقع شده است ،در قدیم مقر حکومت و جایگاه قانون و عدالت بوده است (همان.)40 ،
.5سروآباد
شهر سروآباد مرکز این شهرستان بود که در فاصلة 95کیلومتری غرب سنندج و 35کیلومتری جنوب شرق مریوان واقع
شده است .این شهرستان ازجمله شهرهای تازهتأسیس استان است و مستندات چندانی دربارة وجهتسمیة این شهر جدید
وجود ندارد (همان.)41 ،
.6سقز
شهرستان سقز به مرکزیت شهری به همین نام ،ازجمله شهرهای شمالی استان کردستان است .دربارة وجهتسمیة شهر سقز
آمده است که در نخستین اتحاد ماد ،1این شهر با نام ایزیرتا ،پایتخت مادها مطرح بود .در این زمان سرکردگان ماد در اطراف
شهر ،استحکاماتی برای خود ساختند که ازآنجمله زیویه و َقپلانتوی کنونی را میتوان نام برد .پس از آن سکاها 2با تجدید بنای
شهر ،نام آن را « ِاسکیت» (سا ِکز) گذاشتند و بهعنوان پایتخت خود برگزیدند .امروزه نیز سقز از نام قوم سکاِ ،اسکیت و َسکز به
یادگار مانده است و َسکز احتمال ًا همان سا ِکز است (گیرشمن .)111-108 :1365 ،وجهتسمیة دیگری که برای سقز پیشنهاد شده
است ،مربوط به لفظ «سقز» ،نه بهعنوان شهر یا موضع جغرافیایی ،بلکه بهمعنی «صمغ» معطری است که از درخت بنه میگیرند.
هرچند در هیچیک از منابع معتبر لغت ،این واژه بدین معنی ثبت نشده است.
در کتاب وجهتسمیة شهرهای ایران دربارة سقز اینچنین نوشته شده است« :سه دختر این محل را ساختهاند که به
ترکی دختر «قز» میشود و در واقع «سه قز» بوده است که سپس سقز شده است .قوم سکاها به اینجا آمده و با تجدید
بنای این محل ،نام آن را اسکیت و سپس ساکز گذاشتند که بعد از تحریف به سقز تبدیل شد .سقز صمغی است معطر که
از درخت بنه میگیرند و بهعلت رواج این درخت در منطقه بدین نام خوانده شده است .پس از حمله سارگن دوم پادشاه
.1ماد ،نام یکی از اقوام آریایی است که در سدة هفدهم پیش از میلاد ،در سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته شد (در شمالغرب ایران) ،سکنی
گزید .در اواخر سدة هشتم پیش از میلاد ،مادها در ایران غربی متحد شده و دولت آشور را شکست دادند .آنها بعد از آن ،دولت ماد را بنیان نهادند که
درنهایت از کوروش شکست خوردند.
.2سکاها ،طایفههای ایرانی بودند که در دو سوی دریای خزر ،دشتهای جنوب روسیه و فرارود میزیستند .قدمت این قوم برطبق کتیبهها به سدة
هشتم پیش از میلاد میرسد؛ اما در واقع آغاز تاریخ آنها را باید همزمان با ورود نخستین اقوام هندواروپایی به قفقاز دانست .در کتیبة داریوش شاه
هخامنشی در بیستون از این قوم یاد شده است.
