Page 9 - فصل اول-جغرافیای تاریخی/ استان کردستان

‫‪ /9‬استان کردستان‬

‫معتقدند که نخستین اقامتگاه اقوام آریایی در مناطق مشرق دریاچة ارومیه بوده است‪ .‬در روزگار پیش از اسلام‪ ،‬سرزمین‬
‫ماد را کردستان مینامیدند‪.‬‬

‫باتوجهبه بررسیهای تاریخی‪ ،‬احتمال ًا از اواخر دورة آققویونلوها‪ 1‬و ابتدای دورة صفوی‪ ،‬تقسیمبندی جدیدی که حاکی‬
‫از اطلاق نام ایلات و طوایف مسلط بر مناطق به سرزمینها بود‪ ،‬متداول شد که کردستان از این نظر به سه ولایت یا حاکمنشین‬

‫تقسیم میشود‪:‬‬
‫‪ -‬ولایت اردلان به مرکزیت سنَه یا سنندج‬

‫‪ -‬ولایت ُمکری به مرکزیت مهاباد‬
‫‪ -‬ولایت بابان به مرکزیت سلیمانیه‪.‬‬
‫کردستان اردلان‪ ،‬بهدلیل حکومت خاندان اردلان بر آن بدین نام مشهور شد‪ .‬طول آن از بوکان مُکری تا سرحد گرمسیر‬
‫زهاب‪ 47 ،‬فرسنگ و عرض آن از گریوه چقان متصل به خاک شهرزور تا کوه آلمه قلاغی همدان‪ 42 ،‬فرسنگ است‪ .‬در‬
‫این محدوده ‪ 1300‬دهکده‪ ،‬یک شهر و یک قصبه وجود داشت (بابانی‪.)33 :1366 ،‬‬
‫محدودة ایالت کردستان در روزگار صفویان‪ ،‬مشتملبر نه حاکمنشین سنه‪ ،‬گروس‪ ،‬الکای زرینکمر و طغامین‪ ،‬خورخوره‪،‬‬
‫جوانرود‪ ،‬اورامان‪ ،‬الکای بانه‪ ،‬قلعة زلم و پلنگان بود‪ .‬برای ایالتهای بزرگ‪ ،‬حاکمی جداگانه تعیین میشد‪ .‬در دورة حکومت‬
‫ناصرالدینشاه قاجار‪ ،‬ایران ازنظر تقسیمات کشوری‪ ،‬به چهار ایالت و هشت ولایت تقسیم میشد‪ .‬براساس شیوهای که برای‬
‫ادارة قلمرو و هریک از ایالات و ولایات از دیرباز جاری بود‪ ،‬قلمرو هریک از آنها به اجزای کوچکتری تقسیم میشد و در‬
‫رأس هرکدام نمایندهای ازطرف حکومت با عنوانهای مختلفی گماشته میشد که به بررسی امور حوزة حکمرانی خود‬
‫میپرداختند‪ .‬در اولین تصمیم دربارة تقسیمات جدید کشور بهموجب تصویبنامة شمارة ‪ 1275‬در تاریخ ‪ ،1316/9/9‬ایران به‬
‫شش استان تقسیم شد‪ .‬استان غرب مشتمل بر شهرهای کردستان‪ ،‬کرمانشاهان‪ ،‬گروس‪ ،‬باوندپور (کلهر)‪ ،‬پشتکوه‪ ،‬لرستان‪،‬‬
‫بروجرد‪ ،‬همدان‪ ،‬ملایر‪ ،‬خرمشهر و آبادان‪ ،‬خوزستان و کهگیلویه بود‪ .‬به فاصلة چند ماه بعد‪ ،‬قانون تقسیمبندی کشور اصلاح شد‬
‫و ایران به ده استان و ‪ 46‬شهرستان تقسیم شد که کردستان کنونی‪ ،‬استان پنجم کشور محسوب میشد و شامل شهرهایی همچون‬
‫همدان‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬سنندج‪ ،‬مهاباد‪ ،‬بیجار‪ ،‬ملایر بود (هامون‪ ،1375 ،‬ج‪ .)17 :8 .‬در سال ‪ 1377‬براساس مصوبة هیئت وزیران‪،‬‬
‫کردستان از استان پنجم مجزا و به استان کردستان تبدیل شد‪ .‬شهرستانهای استان در این دوره شامل سنندج‪ ،‬گروس‪ ،‬سقز و‬

‫قروه بود (زارعی‪.)13 :1381 ،‬‬

‫‪ .1‬سلسلهای ترکمن که بر قسمتهایی از قفقاز‪ ،‬شرق ترکیه و بخشهایی از ایران‪ ،‬قبل از دورة صفویه حکمروایی داشتند‪ .‬فرمانروایان این سلسله از‬
‫عنوان شاه ایران استفاده میکردند و خود را وارث شاهان شکوهمند اسطورهای ایران باستان (فریدون‪ ،‬جمشید و کیکاووس) میدانستند‪.‬‬