Page 6 - فصل اول-جغرافیای تاریخی/ استان کردستان

‫جغرافیای تاریخی‪6/‬‬

‫برخی هم معتقدند که سلیمانخان وقتی به سنندج آمد بهسرعت به استحکامبخشی و مرمت دژ سنَه پرداخت‪ .‬به روایتی‬
‫این دژ مربوط به دورة ساسانی است‪ .‬یعنی یکی از سرداران ساسانی به نام َسنان‪ ،‬مأمور ساختن این دژ بود و پس از اینکه‬
‫بهوسیلة سنان بنا شد‪ ،‬به ساناندژ موسوم شد و چون در زبان کردی هم مانند بعضی از زبانها‪ ،‬مضاف و مضافالیه مقلوب‬
‫میشود‪ ،‬دژ سنان به سناندژ مقلوب و برای راحتی تلفظ نام سنَهدژ به سنَه یا سنندج تغییر یافت‪ .‬بههرحال‪ ،‬به نظر میرسد‬
‫که سنندج از ترکیب دو واژة سانان و دژ باشد‪ .‬سانان بهمعنی عقاب یا عقابهاست که در بسیاری از نقش برجستهها در پایة‬
‫دروازههای ورودی خانههای قدیمی سنندج نقش عقاب بهوفور دیده میشود و افزونبر آن در فرهنگ ایرانی و بهویژه در‬
‫منطقة کردستان‪ ،‬عقاب پرندهای شایسته و نشانة شکوه و عظمت است‪ .‬واژة دژ نیز بهدلیل وجود قلعة قدیمی که احتمالاً از‬
‫زمان صفوی‪ 1‬هم قدیمیتر باشد و بقایای آن تا اوایل حکومت پهلوی وجود داشته و بعد از آن رو به ویرانی نهاد به ساناندژ‬

‫بهمعنی قلعة عقابها معروف است (منصوری‪.)95 :1382 ،‬‬
‫اعراب‪ ،‬سنه دژ را معرب کرده و تبدیل به سنندج کردند‪ .‬بعضی بهسبب وجود دو نون در لفظ معرب آن‪ ،‬تصور کردهاند‬
‫که اصل کلمة ساناندژ بهمعنی قلعة سلاطین بوده است و تصور بر این بود که در کردی سلطان را سان میگویند که این تصور‬
‫اشتباه است؛ زیرا لقب سان‪ ،‬فقط اختصاص به حاکمان مناطق اورامان داشته که در زمان شاه اسماعیل صفوی‪ ،‬دولت عثمانی‬
‫رؤسای سرحدی متصل به خاک ایران را عمدتاً پاشا لقب داده است‪ .‬شاه اسماعیل هم به تقاص این عمل‪ ،‬رؤسای مرزی‬
‫خود را در اورامان‪ ،‬سان یعنی سلطان و در سنندج‪ ،‬خان لقب داده است‪ .‬از آن تاریخ‪ ،‬کلمة سان فقط بر حاکمان اورامان‬
‫اطلاق شده و امرای اردلان را خان گفتهاند و هیچوقت سانها‪ ،‬یعنی حاکمان اورامان در سنه دژ حکومت نداشتهاند تا این‬

‫تصور درست باشد (مردوخکردستانی‪.)66 :1395 ،‬‬
‫در کتاب وجهتسمیة شهرهای ایران‪ ،‬دربارة سنندج اینچنین نوشته شده است‪ .1« :‬بهعلت قرارگیری در دامنة کوه آبیدر‬
‫آن را به کردی‪ ،‬سنه گفتند و چون قلعة معتبر و مهمی که از لحاظ نظامی در زمان قدیم دارای اهمیت بسزایی بوده داشته‬
‫است به سنَه دژ معروف شده و کمکم با تحریف نام سنندج به خود گرفته است‪ .2 .‬احداث این شهر را به سال ‪1046‬ه‪.‬ق در‬

‫زمان سلطنت شاه صفی میدانند‪ .3 .‬مرکز حکومت سنندج قبلاً در قلعة حسنآباد بوده است» (قدکساز‪.)92 :1375 ،‬‬

‫‪ .8‬قروه‬
‫قروه یکی از شهرستانهای استان کردستان با مرکزیت شهری به همین نام‪ ،‬در فاصلة ‪ 87‬کیلومتری شمالشرق سنندج و در‬
‫مسیر همدان ‪ -‬سنندج قرار گرفته است‪ .‬در گذشته‪ ،‬منطقة قروه را با نام قروه قَصلان ( َقصران) میشناختند که با تغییر مسیر راه‬

‫‪ .1‬حکومت صفویه را شاه اسماعیل یکم در اوایل قرن دهم هجری تأسیس کرد و پس از حدود ‪ 220‬سال‪ ،‬در زمان آخرین پادشاه آن شاه سلطان‬
‫حسین‪ ،‬منقرض شد‪ .‬این حکومت‪ ،‬مذهب شیعه را در ایران رسمی کرد و تنها حکومتی بود که پس از نهصد سال از انقراض پادشاهی ساسانی‪ ،‬توانست‬

‫دولت متمرکز در ایران تأسیس کند‪.‬‬