Page 3 - فصل سوم-بناها، آثار و اشیای باستانی و تاریخی/ استان کردستان
P. 3
بناها ،آثار و اشیای باستانی و تاریخی2 /
کاروانسراها
استان کردستان کاروانسراهای معروفی ندارد .در کل استان تنها دو کاروانسرا در شهرستانهای سقز و بانه شناسایی شده و از
وجود این آثار در سایر مناطق استان ،گزارشی ارائه نشده است.
.1کاروانسرای تاجوانچی سقز
در ضلع غربی حمام حاج صالح سقز و متصل به بازار قدیمی شهر سقز ،بقایای کاروانسرای قدیمی قرار دارد که تنها
بخشهایی از ضلع شمالی آن باقی مانده است .نقشة کاروانسرا شامل یک حیاط مستطیلشکل با آبنمایی در وسط و
حجرههایی ردیفی بوده که تعدادی از آنها هنوز موجود است .ساختمان کاروانسرا در دو طبقه بنا شده است و ستونهایی
استوانهای ،پایه ستونهایی مربعی ،ردیف قوسهایی نیمدایره و تنگگذاری بهصورت دیوار باربر در فضای نیمهباز مشرف
به داخل حیاط وجود دارد .همچنین طبقة فوقانی از یک ردیف ستونهای چوبی بهسبک معماری منطقة شمالغرب ایران
تشکیل شده است (همان1386 ،ب .)126 :گفتنی است امروزه این سرا ،بخشی از فضای بازار بهحساب میآید .تاریخ ساخت
کاروانسرای تاجوانچی مشخص نیست؛ اما باتوجهبه شواهد و مدارک موجود و رونق این شهر در دورة قاجاریه ،این بنا شاید
در زمان اماناللهخان والی ساخته شده باشد (همان.)223 :1392 ،
.2کاروانسرای بانه – سقز
این کاروانسرا در مسیر راه ارتباطی بانه به سقز و سقز به سنندج -بیجار قرار داشته است (همان )224 ،که تا دهة شصت بخشی
از پی آن باقی مانده بود .نقشة کاروانسرا از نوع متفرقه و کوهستانیِ سرپوشیده و فاقد حیاط مرکزی بود .مصالح عمدة آن سنگ
است و زمان ساخت آن به دورههای صفویه و قاجار بازمیگردد (کیانی و کلایس.)105 :1373 ،
قلعهها
قلعههای واقع در منطقة کردستان به دلایل مختلف ،متفاوت از سایر نقاط کشور است .نخست اینکه منطقة کردستان کوهستانی
است؛ بنابراین ،دژهایی با عنوان یک مرکز حکومتی از دورههای پیش از اسلام و دورههای اسلامی در نقاط ویژه و سوقالجیشی
ایجاد شده است .دوم اینکه در گذشته این منطقه در همسایگی یکی از حکومتهای نیرومند به نام آشوریان قرار داشت و مردم
برای دفاع از یورشهای این قوم ناچار به ساخت زیستگاههای عمومی در ارتفاعات و نقاط بلند کوهستان بودند .به همین دلیل،
ساختار و کارکرد قلعه در منطقة کردستان متفاوت است .گواه این مدعا لشکرکشیهای پیدرپی آشوریان به منطقة غرب ایران
است که دو نمونه از آثار این لشکرکشیها در کتیبة تنگیور و استل نجفآباد کنگاور کشف شده که در آنها به دژهای مستحکم
مانا ،مادی و سایر اقوام ساکن در منطقه اشاره شده است (زارعی.)31-10 :1383 ،
