Page 7 - فصل سوم-بناها، آثار و اشیای باستانی و تاریخی/ استان کردستان

‫بناها‪ ،‬آثار و اشیای باستانی و تاریخی‪6 /‬‬

‫اسلامی (قرن هشتم تا دوازدهم ه‪.‬ق) بهعنوان مقر حکومت خاندان اردلان بوده است‪ .‬این اثر در سال ‪ 1384‬و به شماره‬
‫‪ 11758‬در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است (همان‪.)348 :1392 ،‬‬

‫‪ .7‬قلعة مریوان ( َههلوخان)‬
‫یکی از چهار دژشهری که در فصول مختلف دارالملک کردستان بود‪ ،‬دژشهر مریوان است‪ .‬این قلعه در سه الی چهار‬
‫هزار قدمی شهر مریوان است (وقایعنگار کردستانی‪ .)47 :1381 ،‬در روزگار حکمرانی سرخاببیگ اردلان در حدود سال‬
‫‪945‬ه‪.‬ق و در سه کیلومتری جنوبشرقی شهر فعلی مریوان‪ ،‬قلعهای روی کوه ساخته شد که به قلعة هَهلوخان یا قلعة ایمام‬
‫شهرت یافت (زارعی‪1386 ،‬ب‪ .)168 :‬این قلعه زمانی دارالملک والیان کردستان بود و زمانیکه در یکی از جنگها‪ ،‬قلعة زَلم‬
‫بهدست سپاهیان عثمانی افتاد‪ ،‬سرخاببیگ دارالملک را از قلعة َزلم به قلعة مریوان انتقال داد (وقایعنگار کردستانی‪:1381 ،‬‬

‫‪ 47‬و ‪.)87‬‬
‫قلعة مریوان تا زمان سلیمانخان اردلان یکی از چهار مرکز حکمرانی خاندان اردلان و در روزگار سرخاببیگ‪ ،‬مرکز‬
‫و مقر حکومت کردستان بود‪ .‬سرخاببیگ این قلعة رفیع را دارالملک خود ساخت‪ .‬قلعة مریوان همچنان مرکز حکمرانی‬
‫کردستان به شمار میرفت تا اینکه هَهلوخان بهرغم تعمیر و احداث ابنیه تازهای مانند مسجد و افزودن استحکامات جدید بر‬
‫قلعه‪ ،‬مرکز حکمرانی خود را به قلعة پالنگان انتقال داد (زارعی‪ .)176 :1381 ،‬بخشی از مصالح این قلعه از آجر است و پلهها‬
‫و آبانبار آن از سنگ تراشیدهشده بهعنوان شالودة بنای قلعه‪ ،‬هنوز برجا مانده است‪ .‬بخش دیگری از مصالح ساختمانی‬
‫این قلعه‪ ،‬خشت و سنگ است که امکان تهیة آن در محل بهسهولت امکانپذیر است‪ .‬بقایای دیوارهای خشتی و سنگی در‬

‫این ارتفاعات‪ ،‬درخور تأمل و بررسی است (همان‪.)353 :1392 ،‬‬

‫‪ .8‬قلعة سنندج‬
‫ازجمله مهمترین مراکز حکومت در شهر سنندج‪ ،‬کهندژ است‪ .‬این مرکزِ حکومتی‪ ،‬شامل مجموعهای از بناهای مهم و دولتی‬
‫بود‪ .‬سلیمانخان‪ ،‬اردلانقلعه و سایر بناهای شهر سنندج ازجمله این قلعه را در سال ‪1046‬ه‪.‬ق ساخت (سنندجی‪ .)122 :1366 ،‬در‬
‫این قلعه مهمترین عنصر‪ ،‬معماری برج و باروی آن است‪ .‬با وجود تخریب بخشهای عمدهای از این قلعه؛ اما بخشهایی از آن‬
‫در ضلع شرقی و یکی از برجها در ضلع غربی باقی مانده است‪ .‬قسمت دیگر این مجموعه‪« ،‬عالیقاپو» است که بهصورت سردر‬
‫بزرگی بوده و به نظر میرسد رو به میدان دارالایاله بوده است‪ .‬بخش دیگر نیز مجموعه قنات دارالایاله است (زارعی‪:1381 ،‬‬

‫‪.)135‬‬
‫بنای کهندژ تا دورة قاجاریه به همان وضع باقی ماند و از دورة قاجار به بعد‪ ،‬فضاهایی ازجمله فضاهای قصر خسرویه‪،‬‬
‫تالار دلگشا‪ ،‬حیاط گلستان و عمارت اندرونی به بنای کهندژ افزوده شد (همان‪ .)220 ،‬این قلعه مرکز ایالت کردستان بود‪.‬‬
‫مورخان محلی اشاراتی به شکوه و عظمت آرایههای این مجموعه داشتهاند و از آنها نام و گاهی تصویری قدیمی باقی مانده‬