Page 6 - فصل سوم-بناها، آثار و اشیای باستانی و تاریخی/ استان کردستان
P. 6
/5استان کردستان
.5قلعة پالنگان
بقایای این قلعه در هشتصد متری روستایی به نام پالنگان بهجای مانده است .روستای پالنگان در فاصلة پانزده کیلومتری
شهر کامیاران و ابتدای منطقة هورامان قرار دارد .این قلعه در درهای زیبا و محل چشمههای پرآب شیخ علاءالدین ،شیخ
خاتون و شیخ عمر قرار دارد که اکنون تنها بقایایی از اتاقها ،سکوها و پلهای قدیمی آن پابرجاست .آثار بهدستآمده از
قلعه ،مانند دروازة سنگی بزرگ و بقایای پلهای ساختهشده روی رودخانه ،قدمت آن را به پیش از اسلام میرساند .نویسندة
کتاب تحفه ناصری ،قلعة پالنگان را مدتها محل سکونت امرای کلهر میداند و مینویسد« :ههلوخان اردلان در سال 964ه.ق
قلعه را تصرف کرد و آن را بخشی از قلمرو خود ساخت و ازآنجاکه آب و هوای قلعة زلم در شهر زور مناسب نبود ،مرکز
فرمانروایی خود را به پالنگان انتقال داد».
قلعه تا بعد از انتقال مرکز حکومت خاندان اردلان از پالنگان به حسنآباد ،یعنی در حدود قرن دهم ه.ق ،آباد و مورد
استفاده بود .گفتنی است از این قلعه برای مدتهای مدیدی استفاده میشد تا اینکه سرانجام در توافق دولتهای عثمانی و
صفوی و موافقت والیان اردلان این دژشهر تخلیه و بهتدریج ویران شد (همان.)172 :1381 ،
.6قلعة حسنآباد
موقعیت ویژه استان کردستان در غرب کشور ،همواره آن را در طول تاریخ در معرض تاختوتاز و یورش همسایگان
قرار داده بود .درنتیجه ساکنان منطقه مجبور بودند برای حفاظت از خود و مقابله با یورش مهاجمان ،دست به احداث سازهها
و استحکامات دفاعی بزنند که قلعة حسنآباد نمونهای از آنها است .قلعه در قلة کوهی در جنوب روستای حسنآباد در فاصلة
پنج کیلومتری غرب سنندج ،ساخته شده است .ساختوساز قلعه بر پایة مطالعات باستانشناختی به دو دورة پیش از اسلام
(عصرآهن )3و دورة اسلامی (سلجوقی -ایلخانی) برمیگردد .بیشتر آثار برجایمانده مربوط به قرون میانی اسلام است.
بررسی میدانی و آثار و بقایای برجایمانده نشان میدهد که این مکان ،فقط یک قلعه صرف ًا نظامی نبوده و باتوجهبه وجود
بناهایی نظیر کهندژ با تالارهای بزرگ ،فضاهای مسجد ،مدرسه و بافت عامهنشین یک دژ -شهر بوده است .این دژ -شهر
قبل از انتخاب سنندج در سال 1046ه.ق بهعنوان «دارالایاله» کردستان ،برای مدتی مرکز ایالت بود؛ تا اینکه با توافق
سلیمانخان والی اردلان و شاه صفی صفوی ،این دژ -شهر بههمراه سه دژ -شهر دیگر به نامهای زلم ،مریوان و پالنگان
تخریب شدند .در جهتهای غرب ،جنوب و جنوبشرق مجموعه ،بقایای برجهای نگهبانی دیده میشود که بهجز برج سوم
که تا حدودی دیوارهای آن پابرجاست ،سایر برجها تخریب شدند .مهمترین قسمت این مجموعه ،بقایای شهری و
استحکامات دفاعی آن است .برج و باروهای عظیم سنگی مجموعه ،بر روی تصاویر هوایی بهخوبی دیده میشوند و در
بعضی قسمتها ،هنوز بقایای این برج و باروها تا سه متر موجود هستند .مصالح بهکاررفته در ساخت باروی شهر ،قطعات
لاشهسنگ است که دو نوع دیوارچینی متفاوت را نشان میدهد .بخش زیرین با قطعات لاشهسنگ بزرگ و بخش بالایی با
قطعات ریزتر ساخته شدهاند که احتمال ًا نشاندهندة استفاده از قلعهها در دورههای مختلف تاریخی (عصر آهن )3و دوره
