Page 9 - فصل سوم-بناها، آثار و اشیای باستانی و تاریخی/ استان کردستان
P. 9
بناها ،آثار و اشیای باستانی و تاریخی8 /
.1چهارباغ قدیم سنندج
یکی از محلههای قدیمی شهر سنندج به محلة چهارباغ معروف است .در بررسیهایی که دربارة این مکان صورت
گرفته است ،به نظر میرسد این محله ،اولین چهارباغ سنندج در دورة صفوی بوده باشد .دربارة چهارباغ قدیم سنندج،
منابع اندکی در دسترس است .یکی از این منابع ،کتاب تاریخ اردلان اثر مستوره کردستانی ،شاعر سنندجی است .در این
اثر دربارة محلة چهارباغ به منابعی اشاره شده است که امروزه در دسترس نیستند .در این کتاب دربارة ساختوساز
منازل براساس نظم هندسی خاص ،چنین اشاره شده است« :چون جناب خسرو کامیاب برای بار دوم بر مسند ایالت جای
گرفت ،رنگ کدورت از مرآت خاطر پیر و برنا برفت و ...مدت یازده سال دیگر در نهایت جاه و جلال و کمال شوکت
به امر حکومت میپرداخت .عمارت بیرونی دارالایاله را که اکنون مشهور به تالار رو به تَپولَه است بهانضمام حمام و
مسجد عالی به دستیاری مهندس فکرت ساخته و باغ موسوم به چهارباغ را که آن زمان ولات (زمان حکومت سلیمانخان
اردلان) باقی مانده است و معروف به باغ میدان بود ،آباد و رشک روضات نعیم فرمودند .خود حقیره در اوان طفولیت
به تفرج آن باغ رفتهام .حقیقه صفای خیابانش غیرت جنان و هوای ریح و ریحانش مایه حیات رضوان آمدی .در دامن
گل و چنارش سلسبیلی آشکار و در پای سرو اشجارش کوثری نمودار .آری جنات تجری من تحته الانهار .اکنون از
تصاریف زمان ،انقلاب دوران باوجود اقتدار و ولات عظیمالشأن ،کسی از خاکش نام و از تاکش نشان نمیدهد و حتی
بهجای اشجارش خار نمیروید و بدل ازهارش کسی خاشاک نبوید» (اردلان2005 ،م.)140 :.
بررسی چهارباغ سنندج و طرح تقسیمبندی و ساختوساز در این محلة قدیمی نشان میدهد که از روش تقسیمبندی
مستطیل و مربعشکل در آن استفاده شده است .آنها با دو محور عمود برهم به چهار قسمت تقسیم میشوند و در معبر اصلی،
بهصورت متقاطع در دو محور مزبور قرار میگیرند و سپس در مرکز عرصة باغ ،یعنی محل تقاطع دو محور یک آبگیر و
در پارهای موارد یک کوشک یا عمارت ساخته میشود .به نظر میرسد هریک از چهار مربع به چهار بخش مساوی تقسیم
میشدهاند .این روند ،گاه تا چند مرحله ادامه مییافت و گویا از همین روش در ساخت چهارباغ قدیم سنندج استفاده شده
است (زارعی.)368 :1392 ،
.2چهارباغ گروس
شواهد و مدارک نشان میدهد که چهارباغسازی در منطقة کردستان از دورة صفوی آغاز شده است که از آن جمله
میتوان به ساخت چهارباغهایی در شهر بیجار اشاره کرد که در آن آثاری از یک کوشک و باغسازی با طرح چهارباغ
مشاهده میشود (همان .)48 :1390 ،این باغ که دقیق ًا با چهار خیابان به چهار قسمت تقسیم شده بود ،تا حدود سال 1345
موجود بود؛ اما شهرسازی جدید باعث به وجود آمدن خانههایی در اطراف این عمارت شد .بهجز درختان پیرامون عمارت
و جوی آب مرکزی ،دیگر عناصر چهارباغ از بین رفته و بسیاری از حوضچهها و درختچهها نابود شده است.
