Page 5 - فصل اول-تعلیم و تربیت و مراکز علمی/ استان کردستان
P. 5
/5استان کردستان
البته فعالیت مکتبها در نقاط روستایی و دوردست کردستان تا چند سال بعد ادامه یافت؛ زیرا امکان تأسیس مدارس جدید
در این مناطق میسر نبود (حیرتسجادی ،1382 ،ج.)43 :2 .
در سالهای تحصیلی 1301تا 1304و طبق آمار موجود ،تعداد معلمهای مدارس قدیم یا همان مکتبخانهها در حدود
دو برابر معلمهای مدارس نوین بود (همان ،1380 ،ج .)43 :1 .در سال 1297در سقز ،ملاجلالالدین معروف به سرهنگ
زاگرس با همکاری چند نفر از متنفذین و مجتهدین محلی ،مدرسهای تأسیس کرد که با هزینة معتمدان محلی و مردم اداره
میشد و یکی از مدارس ملی قدیم یا همان مکتبخانه ها بود که توفیق چندانی نیافت (همان ،ج.)34 :1 .
همزمان با پیدایش نظام آموزش رسمی در ایران و در کنار سیستمهای آموزش عمومی ،تعدادی برنامههای جانبی نیز اجرا
شد که نظام پیشآهنگی ،1جوانان شیر و خورشید 2و طرح سپاهیان دانش 3از آن جمله بودند (همان ،ج.)69 :1 .
پیرو برنامة تعلیمات اجباری در کنار آموزش کودکان و نوجوانان ،برای سوادآموزی بزرگسالان نیز برنامهای با عنوان
تعلیمات اکابر تدارک دیده شد .این طرح از آغاز سال تحصیلی 1338ازسوی دایرة تعلیمات اکابر استان کردستان و بهوسیلة
تبلیغات رادیویی اجرا شد .این طرح با همکاری علمای روحانی مساجد و مجالس عمومی ،معلمهای دروس دینی و مربیان
تعلیمات اساسی در آبادیها و قصبات و با نصب برگههای تبلیغاتی و آگهیهای آموزشی در نقاط حساس و همچنین با
ایراد سخنرانیهای مذهبی و تربیتی ،توانست در شهرها و روستاها نتیجة مطلوب به دست آورد .در همین راستا ،در مهرماه
همان سال ،با اجرای برنامههای منظم و دقیق و پیشبینیهای لازم ،آموزشگاههای اکابر شبانه برای زنان و مردان در نقاط
مختلف شهرهای تابعه تأسیس شد که اهالی هر محل با مراجعه به آنها و ثبتنام ،مشغول به تحصیل میشدند (همان ،ج:1 .
.)396
ازآنجاییکه در آموزش رسمی کشور ،تعلیمات عمومی از اولویت برخوردار بود؛ ازاینرو ،تربیت معلمها در این مقطع امری
ضرورتی و اجتنابناپذیر به شمار میآمد .در همین راستا ،مؤسسهای به نام دارالمعلمین مرکزی در سال 1298در تهران تأسیس
شد که در مهرماه 1307به دو شاخة دانشسرای مقدماتی و دانشسرای عالی منشعب شد .وظیفة دانشسرای مقدماتی ،تربیت معلم
برای تدریس در دورة ابتدائی بود و مأموریت دانشسرای عالی تربیت دبیرانی بود که توانایی تدریس در دورة متوسطه را داشته
باشند .دانشسرای عالی پس از تأسیس دانشگاه تهران در سال ،1313به آن دانشگاه ملحق شد و بدینترتیب ،بنیادِ دانشکدة
ادبیات و علوم انسانی شکل گرفت.
.1نظام پیشآهنگی با هدف همیاری اجتماعی و کمک به جامعه در مواقع ضروری تشکیل شد .اساس این حرکت جمعی مبتنیبر دو اصل خودیاری
و مسئولیت فردی بود.
.2این نهاد با همکاری جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران و وزارت آموزش و پرورش فعالیت میکرد و هدف آن آشنایی و مشارکت دانشآموزان
در امور امدادی و بهداشتی بود.
.3در این طرح ،دیپلمههای مشمول خدمت نظاموظیفه ،پس از گذراندن دورة 4ماهة آموزش نظامی و یک دورة 4ماهة آموزش تدریس ،به نقاط
محروم و دورافتادة فاقد مدرسه اعزام میشدند و مابقی خدمت سربازی خود را بهعنوان معلمان سپاهی دانش در این نقاط خدمت میکردند .این طرح
بعدها به فارغالتحصیلان مدارج بالاتر از دیپلم نیز تسرّی داده شد و شامل دختران و پسران تحصیلکرده بود .در اواسط دهة ،1360این طرح در چارچوب
و قالبی دیگر با عناوین طرح سربازمعلّم و پاسدارمع ّلم احیا شد (حیرت سجادی ،1382 ،ج.)391 :2 .
