Page 35 - فصل هفتم-اماکن مذهبی و آئینی/ استان کردستان

‫‪ /35‬استان کردستان‬

‫خانقاه شیخ عبدالقادر قادریة کسنزانی (تکیة حاج خلیفه فتاح سنندج)‬
‫مریدان طریقت کسنزانی‪ 1‬از مریدان طریقت قادریه هستند‪ .‬دربارة مرحوم حاج خلیفه فتاح چنین آمد است‪« :‬ایشان در سنین‬
‫جوانی ازطرف شاه عبدالقادر کسنزانی به مقام خلافت منسوب شد که با توجه به روحیة مردمداری‪ ،‬در میان مردم سنندج از‬
‫جایگاه والایی برخوردار و مردم نسبت به ایشان ارادت خاصی داشتند‪ .‬تکیة منسوب به ایشان بخشی از مجموعهای با مساحت‬
‫‪ 1106‬متر است که در ضلع شمالی بازار قدیمی سنندج واقع شده است و شامل خانة مسکونی‪ ،‬حمام و خانقاه است» (زندی و‬

‫دیگران‪.)18 :1395 ،‬‬
‫تاریخ دقیق ساخت این بنا مشخص نیست؛ اما از مستندات موجود چنین استنباط میشود که بنا متعلق به دوران قاجاریه و‬
‫همزمان با ساخت حمام خلیفه فتاح است‪ .‬به گفتة خلیفه صدیق کلاه قوچی‪ ،‬نوة مرحوم خلیفه فتاح‪ ،‬ساخت این بنا مربوط به سال‬
‫‪ 1268‬است که بخشی از خانهای مسکونی بوده و بعدها ‪ 241‬متر از آن را مرحوم خلیف فتاح‪ ،‬جدا و وقف ابدی این طریقت‬
‫میکند‪ .‬بنابر روایت شفاهی ساکنین‪ ،‬مالک اولیة این مجموعه‪ ،‬میرزا علیاکبرخان یاور بود که بعد از فوت ایشان‪ ،‬وارث‪ ،‬مجموعه‬
‫را به خلیفه فتاح فروخت و او نیز فضایی از خانقاه را به مراسم ذکر و تهلیلة مربوط به طریقت کسنزانی اختصاص داد‪ .‬درآمد‬
‫حاصل از حمام نیز صرف مخارج تکیه میشد‪ .‬پیش از وقف این بنا‪ ،‬مراسم یادشده در مسجد ملانصرالدین برگزار میشد‪ .‬این‬
‫تکیه‪ ،‬اولین و قدیمیترین خانقاه وابسته به طریقت قادریه کسنزانی در استان کردستان و با بنیانگذاری خلیفه فتاح است‪ .‬تکیه‬
‫دارای چهار ستون در مرکز محوطة ذکر است که نمادی از خلفای راشدین است‪ .‬جنس ستونها از چوب است که با طاق و تیر‬
‫چوبی پوشش داده شدهاند‪ .‬همچنین این بنا‪ ،‬چلهخانه نیز دارد‪ .‬در چلهکشیدن‪ ،‬افراد چهل روز را در چلهخانه با چهل عدد خرما‬
‫و چهل لیوان آب به سر میبرند (زندی و شریعتی‪ .)34 :1396 ،‬این خانقاه نیز تا سال ‪ ،1365‬یک خلوتگاه یا چلهخانه در کنار‬
‫محراب داشت که بعدها خلیفة صدیق آن را توسعه داد و خلوتگاهی بزرگتر به خانقاه الحاق کرد که آشپزخانه‪ ،‬وضوخانه و‬

‫سایر فضاهای مربوط به تکیه را دارد ‪(Zandi & bahrami & Mohamadyan: 2018).‬‬
‫در استان کردستان‪ ،‬تکایای زیادی مربوط به طریقت قادریه کسنزانی با کاربری مسکونی وجود دارد که در وقف کامل این‬

‫طریقت نیستند‪ .‬از مهمترین آنها میتوان به تکیههای زیر اشاره کرد‪:‬‬
‫تکیة حاج خلیفه کریم (تپه اولیا بگ) خانقاه شیخ عبدالکریم (وقف ابدی)‪ ،‬تکیة خیابان استانداری (چم حاجی نسه)‬
‫(وقف کامل)‪ ،‬تکیة خلیفه ناصر حقیقیان (ملک مسکونی)‪ ،‬تکیة حاج صدیق راستبین (ملک مسکونی)‪ ،‬تکیة خلیفه میرزا‬
‫آغا خادم غوثی (ملک مسکونی)‪ ،‬تکیة خلیفه سیفالله (ملک مسکونی)‪ ،‬تکیة خلیفه جلال (ملک مسکونی)‪ ،‬تکیة خلیفه‬
‫احمد (ملک مسکونی)‪ ،‬تکیة خلیفه فردین (ملک مسکونی) و تکیة خلیفه خالد (ننله‪ ،‬ناحیه منفصل شهری) (وقف کامل)‪.‬‬
‫همة تکایای یادشده در شهر سنندج واقع هستند‪ .‬تکیة خلیفه عطاءالله که ملک مسکونی است در شهرستان سقز واقع شده‬
‫است و تکیة حاج خلیفه محمد زمان و تکیه خلیفه عمر در شهرستان مریوان (ملک مسکونی) قرار دارند‪ ،‬تکیة سید‬

‫جلالالدین در دیواندره و تکیة خلیفه دادستان در بانه واقع شده است‪.‬‬

‫‪ .1‬برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به بهرة دوم‪ ،‬ذیل عنوان نظرگاه حضرت خضر زنده‪.‬‬