Page 33 - فصل هفتم-اماکن مذهبی و آئینی/ استان کردستان
P. 33
/33استان کردستان
ابتدا باید از چشمههای آب و فضاهای سبز برای رسیدن به خانقاه عبور کرد که نقش کوشک در باغهای ایرانی را یادآوری
میکند.
خانقاه از گنبدخانه ،حیاط ،فضای سماع ،چلهخانه و فضاهای خدماتی جنبی شامل حجرة متمسکان ،قرائتخانه ،آسیاب با
قدمت سیصد سال ،آشپزخانه ،اتاقهای استراحت زائرین ،باغ ،اصطبل و حمام تشکیل شده است .عناصر اصلی خانقاه شامل
فضای سماع ،چلهخانه و حیاط هستند .خانقاه ،رواقهایی رو به باغ در طبقه اول دارد که ارتباط مستقیم با حجره متمسکان و اتاق
مرشد دارد.
حیاط خانقاه ،فضای بازی است که با اتاق استراحت زائران و رواق مسقف محصور شده است .بدینترتیب ،حیاط خانقاه
همانند حیاطهای سنتی با فضاهای متعددی احاطه شده است و به همین دلیل ،درونگرایی و توجه به مرکز آنچنانکه در
خانقاههای سنتی جاری است ،در آن دیده میشود .حیاط میانی ،سکو ،فضای سبز و درختان توت ،مکانی مناسب را برای
استراحت ایجاد کردهاند .سکو و صفههایی که در روبروی خانقاه مرکزی واقع شده است ،امکان دید کامل را به داخل خانقاه
ایجاد میکند که مکانی برای استراحتهای (تابستاننشین) فراهم کرده است (مرادخانی و بابایی.)89 :1397 ،
هستة اصلی هر خانقاهی ،اتاق چلهخانه است .چلهخانة خانقاه دولاب در محیطی بسته و مشترک با مراقد مشایخ شکل گرفته
است که نمای بیرونی آن از آجر است و با سه پله به دری چوبی بهسمت پایین هدایت میشود که اتاقی کامل ًا تاریک ،بیآلایش
و بدون رنگ و لعاب و با حسوحال معنوی است .این اتاق مکعبشکل ،مساحتی نزدیک به ُنه مترمربع دارد.
خانقاه مستطیلشکل است و در راستای شرق به غرب ،کشیدگی دارد .نمای آن از آجر است و نور آن با روزنههایی از
سمت جنوب و غرب تأمین میشود .چهار پله برای ورودی خانقاه از سمت غرب تعبیه شده که در ابتدای ورودی آن
چایخانهای قرار گرفته است.
دیوارها از جنس گچ و سقف آن نیز از چوبهای قطور تشکیل شده است .محرابی در سمت جنوب و مرکز خانقاه قرار
دارد .با توجه به جمعیت زیاد زائران ،از فضای خانقاه ،هم برای اطعام و هم بهعنوان فضایی برای سماع استفاده میشود.
معماری خانقاهها و بیشتر بناهای ایرانی ،شکلی درونگرا و مرکزی دارد .حیاط در مرکز قرار گرفته و فضاهایی مهم
همچون گنبدخانه ،ایوان و تالار در اطراف آن قرار گرفتهاند .در معماری خانقاه دولاب نیز تا حد زیادی این چنین است؛
وسعت فضای سماع (خانقاه) در مقایسه با وسعت بقیة ساختمان خانقاه ،آن را به عنصر اصلی و بقیة اجزای طرح را به
حواشی آن تبدیل میکند .بدینترتیب ،نقش حیاط به فضایی مقدماتی با جلوخان بزرگی برای ورود به فضای سماع و
گنبدخانه (مراقد) تبدیل میشود.
حیاط و گنبدخانه در امتداد محور قبله بهواسطه چند پله به همدیگر متصل شدهاند .فضای خانقاه بسیار ساده است و شامل
گنبدخانه ،فضای سماع و حیاط در پی یکدیگر و در امتداد محور قبله است.
خانقاه حضرت شیخ محمدهادی هاشمی کردستانی
خانقاه حضرت شیخ محمدهادی هاشمی کردستانی (ره) در شهر سنندج واقع شده است .ایشان از اعضای هیئت امنای خانقاه
بودند .مساحت تقریبی این بنا حدود هزار مترمربع است .ساختمان خانقاه با چند تغییر در ارتفاع و نمای آجری سازة آن ،در
حاشیة شمالغربی میدان انقلاب (بلوار نمکی ،کوچه درویش) و در همسایگی واحدهای مسکونی و تجاری واقع شده است .این
