Page 118 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 118
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
آن نشاند) می‌کوشد با بازگشت به ساحت تصویری و یکپارچگی ،به وحدانیت گمشد‌ه‌اش
دست یابد .او در آغاز شعر با اضطراب جدایی از محبوب روبه‌رو شده و با ب هکارگیری برخی
سازوکارهای دفاعی سعی در کاستن از اضطراب خود دارد؛ گاه خود را همه‌توان و گاه در
موضعی شکننده می‌یابد .راوی در پایان با حقیقت زندگی که همانا آشتی با محدودیت و زوال
است ،کنار آمده و فقدان وجودی انسان را با تمام تلخی‌هایش م یپذیرد.
واژه‌های کلیدی :نقد ادبی ،روانکاوی ،ژاک لاکان ،شعر ُکردی ایلامی ،حبیب‌الله بخشوده.
.1مقدمه
انقلاب عظیم زیگموند فروید 1و تأسیس روانکاوی بر تمام شئون زندگی انسان قرن
بیستم میلادی تأثیری ژرف برجای گذاشت ،تأثیری که بسیاری از حوزه‌های مختلف از‌جمله
ادبیات را در‌برگرفت و سن گبنای نقد روانکاوانة آثار ادبی نیز با تحلیل برخی افسانه‌ها و
داستان‌ها توسط خود فروید بنیان نهاده شد .نخستین متن‌های منتشر‌شده در ایران در حوزة
نقد روانکاوانه در دهة 30و 40شمسی پیرامون آثار صادق هدایت منتشر گردید و تا امروز
هزاران یادداشت و مقاله و کتاب د رخصوص نقد آثار ادبی از دیدگاه روانکاوی تألیف یا
ترجمه شده که خود حکایت از اهمیت این شیوة تحلیل دارد .از میان روانکاوان پسافرویدی
که توانست هاند گفتمان روانکاوی را بی شا زپیش وارد حوزه‌های نقد ادبی و فرهنگی کنند،
می‌توان به ژاک لاکان ،روانکاو برجستة فرانسوی اشاره کرد .لاکان پس از جنگ دوم جهانی
یکی از نظری هپردازان مطرح انجمن روانکاوی پاریس و عضو کمیتة آموزشی آن شد و با
تأکید بر «ناهشیار» به بازنویسی آرای زیگموند فروید بنیان‌گذار روانکاوی پرداخت .آثار
ژاک لاکان 2به غامض بودن و پیچیدگی شهره‌اند و البته این پیچیدگی و سخت‌فهمی به گفتة
بسیاری می‌تواند ترفندی در برابر عدم ساد‌هانگاری و سرسری خواندن آثار او نیز باشد .3از
مفاهیم عمدة لاکانی می‌توان به ساحت تصویری ،ساحت نمادین ،ساحت واقع ،فقدان ،نام
پدر ،دیگری بزرگ ،دیگری کوچک ،ابژه کوچک aو ...اشاره کرد .سوژة لاکانی بر‌خلاف
سوژة دکارتی که به‌منزلة فاعل شناسایی است (من فکر می‌کنم ،پس هستم) ،سوژه‌ای چندپاره
1. Sigmund Freud
2. Jacques Lacan
.3برای اطلاعات بیشتر ر .ک :استاوراکاکیس ،یانیس ( ،)1392لاکان و امر سیاسی ،ترجمة محمدعلی
جعفری ،تهران :نشر ققنوس ،ص .13
116
